Βατούμ

«Όταν κάποιος βρεθεί από την Ευρώπη στο Βατούμ θα νομίσει ότι βρέθηκε στον παράδεισο. Η παραλία της Μαύρης θάλασσας είναι θαυμάσια . Βουνά και διάφορα φυτά αποτελούν μουσική συμφωνία των χρωμάτων». Arthur Leist¹.
«Στην Υπερκαυκασία καμία πόλη δεν είναι τόσο εντυπωσιακή όσο το Βατούμ»².   

        Η εξαιρετικά πλούσια χλωρίδα και πανίδα του Βατούμ και της ευρύτερης περιοχής της Ατζαρίας δημιουργούσαν ιδανικές συνθήκες για τουριστική ανάπτυξη της πόλης. Προς το τέλος του 19ου αι. οι αρχές του Βατούμ αποτελείτο από ανθρώπους γραμμάτων και τεχνών που αντιλήφθηκαν αμέσως τις προοπτικές που είχε η πόλη τόσο για εμπορικοοικονομική όσο και για την τουριστική ανάπτυξη. Μόλις ένα χρόνο μετά την απελευθέρωση της περιοχής, το 1879 στη σύσκεψη του Συνδέσου Γιατρών του Καυκάσου (στα γεωργιανά კავკასიის ექიმთა საზოგადოება³ ) ο επιθεωρητής του Γιατρικού Τμήματος διδάκτωρ A. Remert στη σχετική του αναφορά που ήταν βασισμένη στη μελέτη των φυσικών και κλιματικών συνθηκών του Βατούμ, έδωσε στην πόλη την ιδιότητα του κλιματικού σταθμού/θερέτρου⁴. Αυτή η εκτίμηση επιβεβαιώθηκε αργότερα από άλλους επιστήμονες. Να σημειωθεί ότι ένα από τα προνόμια που έχει η πόλη ήταν το ισορροπημένο κλίμα. Ο A. Frenkel, γνωστός δημοσιογράφος και στρατιωτικός ανταποκριτής της αυτοκρατορίας, σημείωνε στο βιβλίο του: «το κλίμα του Βατούμ είναι ιδανικό και αν βελτιωθεί η υγειονομική κατάσταση στην πόλη θα την προτιμήσουν πολλοί ταξιδιώτες και άνθρωποι με προβλήματα υγείας⁵.   
         Δεν πρέπει να είναι τυχαίο το γεγονός ότι ο πρώτος τουριστικός οργανισμός σε όλη τη ρωσική αυτοκρατορία εμφανίστηκε στη Γεωργία το 1877. Πρόκειται για τη Λέσχη των Αλπινιστών του Συνδέσμου των Φυσικών Επιστημών του Καυκάσου (στα γεωργιανά კავკასიის ბუნებისმეტყველების საზოგადოების ალპური კლუბი) της Τιφλίδας. Ο σύνδεσμος εξέδωσε δύο βιβλία για τις ορεινές εκδρομές που είχε διοργανώσει. Προς το 1885 μειώθηκε η δραστηριότητά της και σε λίγο καιρό σταμάτησε να υφίσταται⁶.
         Οι γιατροί της πόλης υποστήριζαν την ιδιαίτερη θέση του Βατούμ και τις φυσικές συνθήκες για την ανάπτυξή του ως τουριστικού προορισμού. Εντούτοις από τις αρχές καθυστέρησε αρκετά να γίνουν κάποιες ενέργειες προς την κατεύθυνση αυτή. Το 1898 στο Συνέδριο των λουτροθεραπευτικών και κλιματικών συνθηκών στη Αγία Πετρούπολη στάλθηκε ο γνωστός γιατρός και αντιδήμαρχος του Βατούμ Gr. Wolsky ο οποίος διάβασε την ανακοίνωση του γιατρού Τ. Τριανταφυλλίδη που τεκμηρίωνε το πόσο ευνοϊκό ήταν το κλίμα της πόλης και ποιες νόσους θα μπορούσαν να θεραπευτούν με τη βοήθειά του⁷.
        Όλες αυτές οι μελέτες προετοίμασαν το έδαφος για να απευθυνθούν οι τοπικές αρχές στις κεντρικές με αίτημα της ίδρυσης του ειδικού θεραπευτηρίου. Ο δεύτερος δήμαρχος της πόλης ο I. Andronikashvili αυτοπροσώπως απευθύνθηκε με αίτημα αυτό στην Αγία Πετρούπολη, στον υπουργό Γεωργικών υποθέσεων (Главноуправляющий земледелием и землеустройством, μετά το 1915 το πόστο αυτό μετονομάστηκε σε υπουργό Γεωργίας (Министр земледелия)  για την παραχώρηση της σχετικής έκτασης. Αν και το αίτημά του απορρίφθηκε επίσημα, το 1904 άνοιξε θεραπευτήριο με 25 κλίνες όχι όμως στο Βατούμ αλλά σε άλλη μεγάλη πόλη της Ατζαρίας, στο Kobuleti. Ένα χρόνο αργότερα παρόμοιο ίδρυμα άνοιξε και σε μία άλλη περιοχή, κοντά στο Βατούμ στο Mtsvane Kontskhi (მწვანე კონცხი Πράσινο ακρωτήριο). Αυτά τα δύο κέντρα αποτέλεσαν βάση για την περαιτέρω τουριστική ανάπτυξη της περιοχής⁸.  
        Το 1911 το Βατούμ επισκέφτηκαν 43 μέλη του Συνδέσμου των Φυσιοθεραπευτών της Μόσχας με επικεφαλής τον γνωστό καθηγητή της παιδιατρικής A. A. Kisel (Александр Андреевич Кисель (1859-1938)⁹ , ο οποίος ενθουσιάστηκε με την πόλη, την συνέκρινε με τη Ριβιέρα της Γαλλίας¹⁰ και προέβλεψε λαμπρό τουριστικό μέλλον της¹¹. Με την παρότρυνση των μελών του Συνδέσμου οι γιατροί του Βατούμ την ίδια χρονιά ίδρυσαν τον Σύνδεσμο Τουριστικής Ανάπτυξης (στα γεωργιανά საკურორტო საზოგადოება) που καλούνταν να συντονίσει τις προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση. Λόγω έλλειψης απαραίτητων πόρων ο σύνδεσμος πολύ σύντομα έπαψε να υπάρχει.      
        Το 1914 στην Πετρούπολη διοργανώθηκε Συνέδριο σημαντικών προσωπικοτήτων της λεκάνης της Μαύρης θάλασσας του Καυκάσου (Съезд деятелей Черноморского побережья Кавказа). Ο γιατρός S. Solovkin παρουσίασε την ανακοίνωση «Βατούμ – ζεστός κλιματικός σταθμός» που προκάλεσε ενθουσιασμό των συνέδρων¹².
       Ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος σταμάτησε κάθε προσπάθεια για την τουριστική ανάπτυξη της πόλης. Μετά τη λήξη του το ζήτημα της τουριστικής προοπτικής της πόλης επανήλθε εκ νέου στο προσκήνιο¹³. Ωστόσο, τα πολιτικά γεγονότα που ακολούθησαν δεν ευνοούσαν πλέον τέτοιες προσπάθειες. Στη συνέχεια η τουριστική ανάπτυξη της πόλης και όλης της αυτόνομης περιφέρειας της Ατζαρίας περιήλθε στα χέρια των σοβιετικών αρχών.

[1] Γερμανός συγγραφέας, δημοσιογράφος και μεταφραστής έργων γεωργιανής και αρμενικής λογοτεχνίας έζησε στα χρόνια 1852-1927.

[2] Э. Эриксон (E. Ericsson), Из воспоминаний о Батуме и его окрестностях («Αναμνήσεις για το Βατούμ και τα περίχωρά του) , Москва Μόσχα 1899, Естествознание и География (Φυσική επιστήμη και γεωγραφία), № 6, 1899, σ. 101.

[3] Ο Σύνδεσμος ιδρύθηκε και δραστηριοποιούνταν στην Τιφλίδα. Βλ. λεπτομέρειες για τον ίδιο αλλά και για το Τμήμα του στο Βατούμ στο λήμμα «Επαγγελματικοί Σύνδεσμοι».

[4] სამხრეთ-დასავლეთ საქართველოს ისტორიის ნარკვევები: აჭარა, 4 ტომად, ტ. 3 ბათუმის ოლქი (1877-1920) (= «Δοκίμια για την ιστορία της Νοτιοδυτικής Γεωργίας: Ατζαρία»), 4τομη έκδοση, τ. 3ος «Η επαρχία του Βατούμ στα 1877-1920), Βατούμ 2008, σσ. 584-585 (στη συνέχεια: «Δοκίμια για την ιστορία της Νοτιοδυτικής Γεωργίας: Ατζαρία»). თ. კომახიძე (T. Komakhidze), „ქალაქ ბათუმის ჯანმრთელობის კერებისა და საკურორტო ქსელის განვითარების ისტორია“ (= Ιστορία της ανάπτυξης των ιατρικών κέντρων και του δικτύου θέρετρων της πόλης του Βατούμ), Βατούμ 1997, σ. 202.

[5] А. Френкель (A. Frenkel), Очерки Чурук-Су и Ватума (= «Δοκίμια για το Churuk-Su και Βατούμ»), Тифлис- Τιφλίδα 1879, σ. 107.

[6] თ. კომახიძე (T. Komakhidze), „ქალაქ ბათუმის ჯანმრთელობის კერებისა და საკურორტო ქსელის განვითარების ისტორია“ (= Ιστορία της ανάπτυξης των ιατρικών κέντρων και του δικτύου θέρετρων της πόλης του Βατούμ), Βατούμ 1997, σ. 208.

[7] Η φιλοδοξία των τοπικών παραγόντων ήταν να μετατρέψουν το Βατούμ σε Νίκαια (Nice της Γαλλίας) της Μαύρης θάλασσας. «Δοκίμια για την ιστορία της Νοτιοδυτικής Γεωργίας: Ατζαρία», σσ. 585. Κάτι που υπογράμμιζαν όσοι το είχαν επισκεφτεί αργότερα. Για παράδειγμα ο E. Ericsson το αναφέρει ως «μικρή Νίκαια». E. Ericsson, ό.π. σ. 101. «Батум и его окрестности» (= «Το Βατούμ και τα περίχωρά του»), Βατούμ 1906, σ. 29.

[8] «Δοκίμια για την ιστορία της Νοτιοδυτικής Γεωργίας: Ατζαρία», σ. 585. 

[9] Η σύντομη βιογραφία του διαθέσιμη στο http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc_biography/55260

[10] Βατούμ ως Ριβιέρα της Μαύρης θάλασσας σαν όνομα καθιερώθηκε και αναφερόταν συχνά από τον τοπικό τύπο της Τιφλίδας. Βλ. ενδεικτικά εφημερίδα ცნობის ფურცელი (Tsnobis purtseli), # 285-287, 291, 20-17 Μαΐου 1915.

[11] Η φιλοδοξία των τοπικών παραγόντων ήταν να μετατρέψουν το Βατούμ σε Νίκαια (Nice της Γαλλίας) της Μαύρης θάλασσας. «Δοκίμια για την ιστορία της Νοτιοδυτικής Γεωργίας: Ατζαρία», σσ. 586.

[12] ο.π. σ. 586.

[13] В. В. Акимченков (V. V. Akimchenkov), «Второй съезд деятелей по краеведению чернеморского побережья и западного Кавказа: неизвестные спраницы истории памятникоохранительной деятельности» (= «Δεύτερο συνέδριο για τη μελέτη των παραλίων της Μαύρης θάλασσας και του Δυτικού Καυκάσου: άγνωστες σελίδες της ιστορίας της προστασίας των μνημείων»), Ученые записки Таврического национального университета им. В. И. Вернадского (Επιστημονικές σημειώσεις του Εθνικού Πανεπστημίου της Ταυρίδας του V. I. Vernadsky), Серия «Исторические науки» (σειρά «Ιστορικές επιστήμες»), τ. 25 (64), № 2, 2012, σσ. 12-29, διαθέσιμο στο http://science.crimea.edu/zapiski/2012/history/uch_25_2h/002akim.pdf