Βατούμ

Τα περίχωρα του Βατούμ και της ευρύτερης περιοχής της Ατζαρίας είχε εξαιρετικά πλούσια χλωρίδα και πανίδα. Για αυτό εξ αρχής γεννήθηκε η ιδέα να μετατραπεί σε πόλη-πάρκο. Ο καθηγητής A. Krasnov (1862-1914)¹ που ήταν ο ιδρυτής (1912) και ο πρώτος διευθυντής του φημισμένου Βοτανικού Κήπου του Βατούμ ανέφερε χαρακτηριστικά ότι η πόλη έχει τη δυνατότητα ακόμα και τον χειμώνα «να βυθιστεί» στο πράσινο και τα λουλούδια και να γίνει θέρετρο αντάξιο με εκείνα της Μεσογείου και άλλων φημισμένων θέρετρων του εξωτερικού².
         Στο πλαίσιο της τουριστικής ανάπτυξης της πόλης εντάχθηκε εξ αρχής ολόκληρο το πρόγραμμα της δενδροφύτευσης της πόλης. Πριν τη δεκαετία του 1880 στην πόλη υπήρχαν μόνο δύο ιδιωτικά πάρκα³. Το 1891 ο στρατιωτικός κυβερνήτης (военный губернатор) του Oblast του Βατούμ, ο A. Smekalov αποφάσισε να φτιάξει γύρω στη λίμνη Nuri-gel μεγάλο πάρκο. Για τον σκοπό αυτό κάλεσε γνωστό Γερμανό βοτανικό Resler που από το 1873 βρισκόταν στο άλλο σημαντικό εμπορικό κέντρο-λιμάνι της Γεωργίας, στο Poti. Εκεί ήταν προσκεκλημένος ενός κάτοικου της πόλης (A. P. Kurkovsky) για να φτιάξει τον πρώτο κήπο «ευρωπαϊκού τύπου». Η συμφωνία ανάμεσα στον Resler και τις τοπικές αρχές του Βατούμ έγινε την 1η Απριλίου του 1881 με βάση δεκαετούς σύμβασης⁴. Οι πληροφορίες για αυτόν υπήρχαν και στον τοπικό τύπο⁵. Ο Resler ήταν ο άνθρωπος που εισήγαγε πρώτος τροπικά και υποτροπικά δένδρα και φυτά στη Γεωργία. Το 1884 πέθανε και τον αντικατέστησε κηπουρός που προσκλήθηκε από Γαλλία (Alfons- М. Э. д,Альфонсъ) που ανέλαβε τη διεύθυνση του πάρκου για 5 χρόνια (1885-1890)⁶. Το πάρκο αυτό θεωρήθηκε εξ αρχής ως ένα από τα σημαντικά αξιοθέατα της πόλης⁷.
         Στις 25 Σεπτεμβρίου του 1888 το πάρκο της πόλης που καταλάμβανε την έκταση των 13512 τετραγωνικών сажень, επισκέφτηκε ο τσάρος Αλέξανδρος Γ΄ (1881-1891) μαζί με την οικογένειά του (και τον διάδοχό του, μετέπειτα Νικόλαο Β΄(1894-1917), τον τελευταίο τσάρο της Ρωσίας). Όλα τα μέλη της αυτοκρατορικής οικογένειας φύτεψαν στο πάρκο μερικά δένδρα που υπάρχουν ακόμα και σήμερα. Αυτό το πάρκο στη συνέχεια πήρε το όνομα του πατέρα του Αλέξανδρου Γ΄, του Αλέξανδρου Β΄ (1855-1881) και το άλλο, παραθαλάσσιο πάρκο (το λεγόμενο Boulevard) το όνομα του Νικολάου Β΄⁸ . Αυτή η έκταση πριν τη δεκαετία του 1880 ήταν καλυμμένη με νερό. Το 1881 η θάλασσα υποχώρησε 100 μέτρα και τότε γεννήθηκε η ιδέα να φτιάξουν εκεί το πάρκο⁹ το οποίο σε λίγα μόλις χρόνια, προς το τέλος του 19ου αι. δεν είχε να ζηλέψει τίποτα από τα φημισμένα ευρωπαϊκά πάρκα^10.
         Φαίνεται ότι η θέση του γενικού κηπουρού της πόλης¹¹ ήταν ένα από τα σημαντικά πόστα που προέβλεπε να έχει και έναν βοηθό¹². Έτσι λοιπόν μαζί με τον διευθυντή του Βοτανικού κήπου αυτοί οι δύο είχαν την ευθύνη για την δενδροφύτευση και διακόσμηση της πόλης. Η παράδοση αυτή συνεχίστηκε και στα σοβιετικά χρόνια αν και η έμφαση είχε πλέον δοθεί στις παραθαλάσσιες πόλεις της Αμπχαζίας που θεωρούνταν από τα πιο σημαντικά θέρετρα σε όλη τη Σοβιετική Ένωση. 

[1] Πρόκειται για τον διακεκριμένο γεωγράφο-βοτανικό της εποχής του. Διατέλεσε καθηγητής γεωγραφίας στο πανεπιστήμιο του Χαρκόβου. Το 1890 πραγματοποίησε πρώτες στην τσαρική επικράτεια επιστημονικές εκδρομές με τους φοιτητές του ως γεωγράφος (και μάλιστα στο Σβανέτι, στη ΒΔ Γεωργία). Ήταν ο πρώτος επιστήμονας απεσταλμένος των αυτοκρατορικών αρχών στην Κίνα, την Ιαπωνία και τη Σρι-Λάνκα προκειμένου να μελετήσει επί τόπου το τσάι ως φυτό και την παραγωγή του για να ηγηθεί της μεταφοράς του στις παραθαλάσσιες περιοχές της Γεωργίας. Η σύντομη βιογραφία του είναι διαθέσιμη στο http://dic.academic.ru/dic.nsf/brokgauz_efron/56367/

[2] А. Краснов (A. Krasnov), «Ботанический сад Батума и его значение для Кавказа и России» («Βοτανικός κήπος του Βατούμ και η σημασία του για τον Καύκασο και τη Ρωσία»), Русская мысль (Ρωσική σκέψη), Москва Μόσχα 1911, σ. 35.

[3] «Батум и его окрестности» (= «Το Βατούμ και τα περίχωρά του»), Βατούμ 1906, σ. 637.

[4] «Батум и его окрестности», σ. 638.

[5] Για παράδειγμα εφημερίδα ივერია (Iveria), 1894, # 12.

[6] Н. М. Дакишевич (N. M. Dakishevich), Батум (Βατούμ), Тифлис Τιφλίδα 1890, 3. «Батум и его окрестности», σ. 640. Στις 18 Μαρτίου του 1889 τον απέλυσαν και τον έδιωξαν από το πάρκο παραλίγο με τις αστυνομικές δυνάμεις. Φαίνεται ότι οι τοπικές αρχές δεν του συγχώρεσαν την υπερβολική ανεξαρτησία που είχε αποκτήσει. Βλ. λεπτομέρειες, «Батум и его окрестности», σ. 642.

[7] Н. М. Дакишевич (N. M. Dakishevich), Батум (Βατούμ), Тифлис Τιφλίδα 1890, σ. 3.

[8] Н. М. Дакишевич (N. M. Dakishevich), Батум (Βατούμ), Тифлис Τιφλίδα 1890, σ. 3. «Батум и его окрестности», σ. 644, თ. კომახიძე (T. Komakhidze), „ქალაქ ბათუმის ჯანმრთელობის კერებისა და საკურორტო ქსელის განვითარების ისტორია“ (= Ιστορία της ανάπτυξης των ιατρικών κέντρων και του δικτύου θέρετρων της πόλης του Βατούμ), Βατούμ 1997, σ. 223 με λεπτομέρειες ποια ακριβώς λουλούδια και δένδρα φύτεψαν και ποια υψηλά στελέχη τους συνόδευαν.

[9] Βλ. την ιστοσελίδα της Εθνικής Κοινοβουλευτικής Βιβλιοθήκης της Γεωργίας (საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა, National Parliamentary Library of Georgia): http://www.nplg.gov.ge/emigrants/en/00000055/

[10] Э. Эриксон (E. Ericsson), Из воспоминаний о Батуме и его окрестностях («Αναμνήσεις για το Βατούμ και τα περίχωρά του) , Москва Μόσχα 1899, Естествознание и География (Φυσική επιστήμη και γεωγραφία), № 6, 1899, σ. 101, «Батум и его окрестности» (= «Το Βατούμ και τα περίχωρά του»), Βατούμ 1906, σ. 29.

[11] Δικό του κηπουρό είχε και το παραθαλάσσιο πάρκο της πόλης, το λεγόμενο boulevard ο οποίος αμειβόταν με 800 ρούβλια και 400 ρούβλια για αποζημίωση της στέγης ετησίως, ο βοηθός του με 420. Το προσωπικό μόνο του πάρκου αποτελείτο από 12 άλλους βοηθούς και φρουρούς που λάμβαναν από 20 έως 25 ρούβλια τον μήνα. Το σύνολο των εξόδων για τη συντήρηση των κήπων ανερχόταν στα 8,5 χιλιάδες ρούβλια ετησίως. Μέχρι το 1906 συνολικά 115 χιλιάδες ρούβλια είχαν δαπανηθεί για την κατασκευή και όλα τα έξοδα των πάρκων, boulevard και κήπων. «Батум и его окрестности», σ. 645.

[12] Ένας από τους διακεκριμένους βοηθούς κηπουρούς διατέλεσε ο γνωστός επιστήμονας Iason (Jason) Gordeziani τον οποίο κάλεσαν ως βοηθό του I. Lionidze το 1903. Στη διάρκεια της θητείας του στο Βατούμ φύτεψαν πολλές φοινικιές και ποικίλα διακοσμητικά φυτά/ λουλούδια. Την ίδια περίοδο δημιουργήθηκαν ειδικά φυτώρια. Στη διάρκεια του 1903-1913 ο I. Gordeziani σπούδασε στη Γαλλία. Στη συνέχεια εργάστηκε και έκανε έρευνα σε διάφορες χώρες της Ευρώπης (Βέλγιο, Ελβετία, Ολλανδία, Αγγλία). Το 1913 τον προσκάλεσε ο A. Krasnov και τον διόρισε στη θέση του διευθυντή του Βοτανικού κήπου της πόλης όπου παρέμεινε μέχρι το 1925. Με την πρωτοβουλία του στον κήπο ιδρύθηκαν τμήματα φυτών από Ιαπωνία, Κίνα, Μεξικό, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία, Χιλή, Αμερική και των ευρωπαϊκών χωρών. Η πληροφορία για τη δράση του είναι διαθέσιμη στην ιστοσελίδα της Εθνικής Κοινοβουλευτικής Βιβλιοθήκης της Γεωργίας (საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა, National Parliamentary Library of Georgia): http://www.nplg.gov.ge/emigrants/en/00000055/