Βατούμ
Διοικητικές ιεραρχίες
Συγγραφέας: TCHKOIDZE ΕΚΑ
Συντομογραφίες:
Δοκίμια για την ιστορία της ΝΔ Γεωργίας: სამხრეთ-დასავლეთ საქართველოს ისტორიის ნარკვევები: აჭარა, 4 ტომად, ტ. 3 ბათუმის ოლქი (1877-1920] [Δοκίμια για την ιστορία της Νοτιοδυτικής Γεωργίας: Ατζαρία], 4τομη έκδοση, τ. 3ος «Η Γκουμπέρνια του Βατούμ στα 1877-1920»], Βατούμ 2008.
ΓΣΕ: ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია [Γεωργιανή Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια], 12τομη έκδοση, Τιφλίδα 1975-1987.
ΚΚΙΑΓ: Κεντρικό Κρατικό Ιστορικό Αρχείο της Γεωργίας, Αρχείο, Κατάλογος, Φάκελος· [στα γεωργιανά: სცსსა: საქართველოს ცენტრალური სახელმწიფო საისტორიო არქივი, ფონდი, აღწ., საქმე].
Η οροσειρά του Καυκάσου που εκτείνεται ανάμεσα σε δύο θάλασσες χωρίζει την περιοχή σε δύο, κατά τα άλλα, καθόλου όμοια μέρη: το Βόρειο και το Νότιο Καύκασο. Διαφέρουν σε όλα : την τοπογραφία, το κλίμα, τη χλωρίδα/πανίδα, τον πληθυσμό [1]. Οι καινούριες περιοχές που προσαρτήθηκαν στην τσαρική Ρωσία γεωγραφικά αποτέλεσαν συνέχεια της Υπερκαυκασίας [2] (Transcaucasia, στα ρωσικά Закавказье).
Η διοικητική οργάνωση των καινούριων περιοχών ήταν υπόθεση εξαιρετικά δύσκολη. Οι αρχές είχαν πολύ σοβαρή αποστολή: να κάνουν τον πληθυσμό να μην μετανιώσει για την αλλαγή αυτή, δηλαδή το ότι από την Οθωμανική αυτοκρατορία βρέθηκαν στη Ρωσική [3]. Το 1878 στα καινούρια εδάφη της τσαρικής Ρωσίας [4] δημιουργήθηκαν τα δύο Όμπλαστ (στα γεωργιανά ოლქი) του Καρς και του Βατούμ [5]. Η έκταση όλου του Όμπλαστ του Βατούμ ήταν 6,975 τετραγωνικά χιλιόμετρα (σύμφωνα με τα δεδομένα του 1904), και είχε 121832 κατοίκους (σύμφωνα με τα δεδομένα του 1905) [6]. Τα Όμπλαστ του Καρς και του Βατούμ ήταν εξαιρετικής στρατηγικής σημασίας για τη Ρωσία. Για αυτό ήδη στις 20/09/1878 ο αρχιστράτηγος του Καυκάσου M. Romanov [7] υπέγραψε το προσωρινό διάταγμα για τη διαίρεση του Όμπλαστ του Βατούμ σε τρία Όκρουγκ (округ) [8] και εννέα Ουέζντ (уезд) [9]. Τα τρία Όκρουγκ ήταν τα εξής: του Artvin με την πόλη του Artvin (με 6442 κατοίκους) [10], του Βατούμ και της Ατζαρίας. To Όκρουγκ του Βατούμ είχε συνολικά 300 χωριά [11]. Και τα δύο καινούρια Όμπλαστ, αυτό του Βατούμ και του Καρς το 1883 εντάχθηκαν στο πλαίσιο της Γκουμπέρνια του Κουταΐσι [12] ως το Όκρουγκ του Βατούμ και το Όκρουγκ του Artvin (στα ρωσικά Батумский и Артвинский Округ) [13].Η Γκουμπέρνια του Κουταΐσι, μετρώντας συνολικά 4.683.624 κατοίκους, ήταν δεύτερη κατά σειρά (μετά της Τιφλίδας) Γκουμπέρνια από τις 5 συνολικά που είχε αυτή την περίοδο η Περιφέρεια της Υπερκαυκασίας (District of the Transcaucasia, στα ρωσικά Закавказский Край). Η Περιφέρεια εκτός από αυτές τις πέντε επαρχίες αποτελείτο από 2 Όμπλαστ/Область, και 2 Όκρουγκ/Округ. Η Γκουμπέρνια του Κουταΐσι είχε 10 διοικητικές μονάδες: 7 Uezd/Уезд και 3 Όκρουγκ, αυτό του Βατούμ στην 9η θέση και του Artvin στη 10η [14].
Το διοικητικό προσωπικό του Όκρουγκ του Βατούμ αποτελείτο από 9 διορισμένους υπαλλήλους και η διοίκηση βρισκόταν στην πόλη του Βατούμ [15]. Η ίδια η πόλη ως σημαντικό λιμάνι ορίστηκε ως ξεχωριστή διοικητική μονάδα [16], ονομάστηκε «λιμενική πόλη» (στα ρωσικά портовый город [17]) και εντάχθηκε απευθείας υπό την επίβλεψη του Κυβερνήτη της περιοχής [18]. Το Βατούμ είχε δικό του προϋπολογισμό [19]. Και στα δύο Όμπλαστ (Καρς και Βατούμ) καθιερώθηκε στρατιωτικο-αστυνομικό καθεστώς που λεγόταν στρατιωτικο-δημοτική διοίκηση (στα ρωσικά ‘военно-народное управление’ [20]). Οι κυβερνήτες τους, όπως και οι επικεφαλής των Όκρουγκ, έπρεπε να είναι στρατιωτικοί. Ο τίτλος του τοπικού κυβερνήτη του Βατούμ στην αρχή ήταν «Στρατιωτικός Κυβερνήτης του Βατούμ» (στα γεωργιανά «ბათუმის სამხედრო გუბერნატორი», στα ρωσικά «Военный Губернатор Батума»), ο οποίος υπαγόταν στον Τοποτηρητή του Καυκάσου [21]. Ο Κυβερνήτης είχε έναν βοηθό που έπρεπε να τον αντικαταστήσει υτός για κάποιον λόγο ήταν απών και να προεδρεύει στο δικαστήριο [22]. Αυτό το διοικητικό σύστημα κράτησε μόνο 5 χρόνια (1878-1883). Στην περίοδο αυτή υπηρέτησαν μόνο δύο Στρατιωτικοί Κυβερνήτες. Οι ρωσικές αρχές διαβίβασαν το σπίτι του πρώην προξένου Djudichi για να στεγάσουν τον Στρατιωτικό Κυβερνήτη του Όμπλαστ του Βατούμ [23]. Το σπίτι αυτό ομολογουμένως ήταν το καλύτερο κτίσμα σε όλη την πόλη με καταπληκτικό κήπο και ανέσεις ευρωπαϊκού επιπέδου . Μετά την κατάργηση του στρατιωτικού καθεστώτος το σπίτι χρησιμοποιούνταν ως οικία του Κυβερνήτη του Κουταΐσι διατηρώντας το όνομά του ως «κυβερνητικός οίκος» (στα ρωσικά «губернаторский дом» [24]).
Το Βατούμ ως πόλη είχε επικεφαλής αστυνομικό, ο οποίος λεγόταν «διευθυντής αστυνομίας» (στα ρωσικά начальник/пристав полиции, ή полицмейстер [25]). Η ίδια η πόλη είχε διαιρεθεί σε 4 αστυνομικές περιφέρειες (στα ρωσικά полицейские участки [26], στα γεωργιανά საპოლიციო უბნები). Το προσωπικό του αστυνομικού καθεστώτος που λεγόταν αστυνομική διοίκηση’ (στα ρωσικά ‘полицейское управление’), εκτός από διευθυντή από το 1885 είχε δύο αξιωματούχους αστυνομικούς [27]. O πρώτος «διευθυντής αστυνομίας» της πόλης του Βατούμ ορίστηκε ο Γεωργιανός D. Zhuruli [28], που στη συνέχεια αντικαταστάθηκε από τον Ρώσο Voznesensky [29]. Ως υποδιοικητής (δηλ. βοηθός του διευθυντή της αστυνομίας, στα ρωσικά помощник начальника полиции [30]) ορίστηκε ο Γεωργιανός πρίγκιπας N. Eristavi [31]. Το «αστυνομικό» προσωπικό της πόλης είχε άλλους 6 υπαλλήλους, εκ των οποίων έναν επιβλέποντα της φυλακής και έναν γιατρό της πόλης [32]. Όλο το προσωπικό διορίστηκε από τον πρώτο Στρατιωτικό Κυβερνήτη του Βατούμ, τον K. Komarov, στον οποίον και υπαγόταν [33] από την 01/10/1878 [34]. Ο Κυβερνήτης του Βατούμ λεγόταν και «διευθυντής της πόλης-λιμανιού του Βατούμ» («начальник портоваго города Батума» [35]). Ο πρώτος Κυβερνήτης Komarov δημιούργησε επίσης τη διοικητική Αρχή της πόλης και διόρισε ως επικεφαλής του Όκρουγκ του Βατούμ τον Γεωργιανό πρίγκιπα Grigol Gurieli (στα γεωργιανά გრიგოლ გურიელი [36]).
Στο Βατούμ υπήρχαν 19 διαφορετικά είδη φόρων που αποτελούσαν τα έσοδα της πόλης [37]. Ο Κυβερνήτης επικύρωνε και ενέκρινε τις δαπάνες για την πόλη [38]. Για τη συντήρηση του αστυνομικού προσωπικού της πόλης δαπανούνταν μόλις 20-28% του συνολικού προϋπολογισμού [39] που δεν θεωρείται μεγάλο ποσοστό για μια πόλη που υπόκεινταν στους κανονισμούς του ελεύθερου λιμανιού και της οποίας ο πληθυσμός αυξανόταν μέρα με τη μέρα [40].
Η δομή της διοίκησης του Όμπλαστ του Βατούμ διαμορφώθηκε πλήρως έναν χρόνο αργότερα, δηλ. τον Σεπτέμβριο του 1879 (γραμματεία, επιτροπή των στρατιωτικών και δημοσίων υπηρεσιών, αστυνομία, κ.ο.κ.) και σχεδόν σε όλες τις υψηλές θέσεις διορίστηκαν Ρώσοι υπάλληλοι [41]. Αυτή η προτίμηση των επίσημων τσαρικών αρχών ήταν απόλυτα συνειδητή [42]. Αν και υπήρχε έκκληση ήδη από το 1880 να επιτρέπεται στους ντόπιους, κυρίως σε αυτούς που είχαν υπηρετήσει στις τουρκικές δημόσιες υπηρεσίες, να προσλαμβάνονται στις ρωσικές πλέον δημόσιες υπηρεσίες [43].
Εφόσον το Βατούμ ανακηρύχθηκε στρατιωτικό λιμάνι πρώτης κατηγορίας οι εργασίες για την ανέγερση παραθαλάσσιου οχυρού ξεκίνησαν αμέσως. Διοικητής του λιμανιού ορίστηκε ο υποναύαρχος (Контр-адмирал) N. R. Greve (Николай Романович Греве (1853–1913) [44].
Ήδη από τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του διοικητικού προσωπικού του Βατούμ παρατηρήθηκε βαθιά διοικητική κρίση και διαφθορά που έβαλε τις αρχές σε σκέψη. Έτσι λοιπόν από τον Ιούνιο του 1883 το Όμπλαστ του Βατούμ καταργήθηκε ως αυτόνομη διοικητική μονάδα και εντάχθηκε στην Γκουμπέρνια του Κουταΐσι που είχε έδρα στο Βατούμ και την πόλη διοικούσε και πάλι ο προϊστάμενος της αστυνομίας (Полицмейстер) [45]. Την ίδια χρονιά δημιουργήθηκε η θέση του βοηθού του Κυβερνήτη του Κουταΐσι που είχε την αποκλειστική αρμοδιότητα την επίβλεψη του Όκρουγκ του Βατούμ [46].
Στα χρόνια 1883-1903 το Όμπλαστ του Βατούμ εντασσόταν στην Γκουμπέρνια του Κουταΐσι [47] με την ιδιότητα της ειδικής διοικητικής μονάδας (Особая административная единица), επίσημα ονομάστηκε «Πόλη-λιμάνι» (στα γεωργιανά „ნავსადგურის ქალაქი“ [48]). Από το 1903 το Όμπλαστ του Βατούμ οριστικά αποχωρίστηκε από την Γκουμπέρνια του Κουταΐσι [49], κάτι που εξετάστηκε και θεωρήθηκε ως απαραίτητο μέτρο για την ομαλή λειτουργία του Όμπλαστ του Βατούμ [50]. Έτσι λοιπόν στις 17/03/1903 ο αυτοκράτορας Νικόλαος Β΄ υπέγραψε την απόφαση για την καινούρια διαίρεση της Γκουμπέρνιας του Κουταΐσι. Βάσει αυτής της απόφασης δημιουργήθηκε καινούριο Όμπλαστ του Βατούμ [51]. Στο Βατούμ διόρισαν τον Στρατιωτικό Κυβερνήτη [52]. Δημιουργήθηκε το προσωπικό της καινούριας Γκουμπέρνιας που αποτελείτο από: στρατιωτικό κυβερνήτη, βοηθό του Κυβερνήτη (στα ρωσικά помощник Батумского военного губернатора [53]), διευθυντή του τελωνείου, κ.ο.κ. Όλο το προσωπικό έπρεπε να συντηρείται από το Συμβούλιο της πόλης του Βατούμ [54].
[1] Ст. Гулишамбаров, Обзор фабрик и заводов Закавказского края [St. Gulishambarov, Επισκόπηση μικρών και μεγάλων εργοστασίων της περιφέρειας της Υπερκαυκασίας], (Τιφλίδα: 1894), σ. 5. Η πρωτεύουσα της Γεωργίας, η Τιφλίδα εθεωρείτο το «στρατηγικό και γεωπολιτικό κλειδί» όλης της περιοχής. Η κατάληψή της αποτελούσε τον τελικό στόχο των διαμαχών ανάμεσα στην Οθωμανική και τη Ρωσική Αυτοκρατορία στη διάρκεια του 19ου αιώνα, κάτι που δεν επιτεύχθηκε ποτέ. Кавказский календарь на 1879 [Ημερολόγιο του Καυκάσου για το έτος 1879], изданный Главным Управлением Наместника Кавказского [Εκδοθέν από τη Γενική Διοίκηση του Τοποτηρητή του Καυκάσου], (Τιφλίδα: 1878), σ. 505.
[2] Γεωγραφικά πιο σωστός είναι ο όρος «Νότιος Καύκασος» έναντι του όρου «Υπερκαυκασία». Ο τελευταίος ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα μόνο από τη θέση της Ρωσίας και ο όρος δικαίως θεωρείται ξεπερασμένος. Για αυτό όταν πρόκειται για αναφορά σε αρχειακό υλικό θα χρησιμοποιούμε την «Υπερκαυκασία» και όταν πρόκειται για δικό μας σχόλιο θα προτιμήσουμε τον όρο «Νότιος Καύκασος».
[3] А. Френкель, Очерки Чурук-Су и Ватума [A. Frenkel, Δοκίμια για το Churuk-Su και Βατούμ], (Τιφλίδα: 1879), σ. 120.
[4] Βλ. τα ακριβή σύνορα της αυτοκρατορίας πριν την ενοποίηση των περιοχών αυτών Ημερολόγιο του Καυκάσου για το έτος 1879, ό.π. σ. 504-505.
[5] Για τα ακριβή σύνορα και τις περιοχές που εντάσσονταν και στα δύο Όμπλαστ βλ. ო. თუმრანიძე, „რუსული მმართველობის სისტემა და მხარის კოლონიზაცია“ [O. Turmanidze, «Το σύστημα της ρωσικής διοίκησης και ο εποικισμός της περιοχής»], στο Δοκίμια για την ιστορία της ΝΔ Γεωργίας, σ. 55-56.
[6] ო. ჟორდანია, „ბათუმის ოლქი“ [O. Zhordania, Λήμμα, «Το Όμπλαστ του Βατούμ»], ΓΣΕ τ. 2ος (1977), σ. 151.
[7] Πρόκειται για τον τοποτηρητή [наместник] του Καυκάσου στα χρόνια (1862-1881) M. Ν. Romanov (1832-1909), 4ο (μικρότερο) γιό του Ρώσου αυτοκράτορα Νικόλαου Α΄ (1825-1855). βλ. λεπτομέρειες στο http://www.hrono.ru/biograf/bio_m/mih_nik_r.php
[8] Ως προς την απόδοση ουσιαστικές διαφορές δεν υπάρχουν ανάμεσα στα Όμπλαστ και Όκρουγκ. Και τα δύο είναι περιφέρειες. Όμως ως προς τη διοικητική κατάταξη το Όκρουγκ είναι υποδεέστερο του Όμπλαστ.
[9] Βλ. άρθρο 8 του καταστατικού, ვ. სიჭინავა, ბათუმის ისტორიიდან [რუსეთთან შეერთება და სოციალურ-ეკონომიური განვითარება 1878-1907 წლებში][V. Sitchinava, Από την ιστορία του Βατούμ ενσωμάτωση με τη Ρωσία και κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη 1878-1907], (Βατούμ: 1958), σ. 76-77. O. Turmanidze, «Το σύστημα της ρωσικής διοίκησης», ό.π., σ. 56. Ο επικεφαλής αυτών των περιφερειών λέγεται пристав. В. М. Грибовский, Государственное устройство и управление Российской империи [V. M. Gribovsky, Κρατική οργάνωση και διοίκηση της ρωσικής αυτοκρατορίας], (Οδησσός: 1912), σ. 142.
[10] Н. С. Державин, «Историко-географический очерк Батумскаго края», στο Батум и его окрестности [N. C. Derzhavin, Το Βατούμ και τα περίχωρά του], (Βατούμ: 1906), σ. 21.
[11] O. Turmanidze, «Το σύστημα της ρωσικής διοίκησης», ό.π., σ. 61.
[12] Βλ. όλες τις λεπτομέρειες σχετικά με την έκταση και τις περιοχές που εντάσσονταν στο πλαίσιο του Κυβερνείου του Κουταΐσι στο http://www.runivers.ru/doc/territory/366672/
[13]Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона [Εγκυκλοπαιδικό λεξικό του Brogkauz και Efron], τόμος XIIIА (26), (Αγία Πετρούπολη: 1890-1907), σ. 820. Ο τόμος διαθέσιμος και στο ίντερνετ: http://www.runivers.ru/bookreader/book10157/page/347/mode/1up .
[14] Σην 8η θέση ήταν το Όκρουγκ του Σουχούμ, μιας άλλης πόλης στη Μαύρη θάλασσα, στην Αμπχαζία. St. Gulishambarov, Επισκόπηση μικρών και μεγάλων εργοστασίων, ό.π., σ. 3-4.
[15] Βλ. λεπτομέρειες Всеобщий Адрес Ежегодник города Батума на 1902 [Γενικός ετήσιος οδηγός της πόλης Βατούμ για το 1902], (έκδοση βιβλιοπωλείου M. Nikoladze, Βατούμ: 1902), σ. 53-54. Βλ. τα ονόματα των υπαλλήλων Кавказский календарь на 1880 [Ημερολόγιο του Καυκάσου για το έτος 1880], изданный Главным Управлением Наместника Кавказского [Εκδοθέν από τη Γενική Διοίκηση του Τοποτηρητή του Καυκάσου], (Τιφλίδα: 1879), σ. 154. Αξιοσημείωτο είναι ότι το προσωπικό είχε 1 μεταφραστή και 2 διερμηνείς, εκ των οποίων ένας Έλληνας ονόματι Γεώργιος του Αναστασίου Μεταξάς. Αυτοί οι τρεις είναι επιπλέον υπάλληλοι στους 9 που προαναφέρθηκαν.
[16] ΚΚΙΑΓ, Αρχείο 1864, Κατάλογος 1, Φάκελος 24, έγγραφο αρ. 109.
[17] A. Frenkel, Δοκίμια για το Churuk-Su και Βατούμ, ό.π., σ. 121. Кавказский календарь на 1879 [Ημερολόγιο του Καυκάσου για το έτος 1879], σ. 518.
[18] O. Turmanidze, «Το σύστημα της ρωσικής διοίκησης», ό.π., σ. 56. Ως προς τις στρατιωτικές και διοικητικές υποθέσεις το Όμπλαστ του Βατούμ υπαγόταν στον αρχιστράτηγο του στρατού του Καυκάσου. O. Zhordania, Λήμμα «Το Όμπλαστ του Βατούμ», ό.π., σ. 151.
[19] O. Turmanidze, «Το σύστημα της ρωσικής διοίκησης», ό.π., σ. 60.
[20] Ι. С. Месхи, «Очерк развития батумского городского хозяйства» [I. S. Meskhi, «Δοκίμιο για την ανάπτυξη δημοτικής διοίκησης του Βατούμ»], στο Батум и его окрестности [Το Βατούμ και τα περίχωρά του], (Βατούμ: 1906), σ. 465.
[21] Άρθρα 3 και 4 του καταστατικού του Βατούμ που υπογράφτηκε το 1878. V. Sitchinava, Από την ιστορία του Βατούμ, ό.π., σ. 76.
[22] Άρθρο 5 του καταστατικού. V. Sitchinava, Από την ιστορία του Βατούμ, ό.π. σ. 76. A. Frenkel, Δοκίμια για το Churuk-Su και Βατούμ, σ. 121.
[23] Πόσο στοίχιζε η συντήρηση όλου αυτού του μηχανισμού (αστυνομικού και διοικητικού) συμπεριλαμβανομένης και της στέγασης των υπαλλήλων βλ. αναλυτικά ανά έτος μέχρι και το 1888 όταν δηλαδή καταργήθηκε και αντικαταστάθηκε με το Συμβούλιο της πόλης. Ι. С. Месхи [I. S. Meskhi, «Δοκίμιο για την ανάπτυξη δημοτικής διοίκησης του Βατούμ»], σ. 478.
[24] I. S. Meskhi, «Δοκίμιο για την ανάπτυξη δημοτικής διοίκησης του Βατούμ», σ. 461.
[25] Βλ. λεπτομέρειες για το πόσα άτομα απασχολήθηκαν στα επιμέρους τμήματα της αστυνομίας και τον μισθό που έπαιρναν V. Sitchinava, Από την ιστορία του Βατούμ, ό.π. σ. 79. Γενικότερα για την αστυνομία στις πόλεις της ρωσικής αυτοκρατορίας V. M. Gribovsky, Κρατική οργάνωση και διοίκηση της ρωσικής αυτοκρατορίας, ό.π., σ. 142.
[26] Βλ. λεπτομέρειες και τα ακριβή σύνορα και των 4 περιφερειών Н. М. Дакишевич [N. M. Dakishevich, Βατούμ], (Τιφλίδα: 1890), σ. 2-4.
[27] I. S. Meskhi, «Δοκίμιο για την ανάπτυξη δημοτικής διοίκησης του Βατούμ», ό.π., σ. 476. Η συντήρησή όλου του προσωπικού κόστιζε 1.189 ρούβλια και 16 λεπτά μηνιαίως. I. S. Meskhi, ό.π. σ. 476. Αργότερα, το 1881 στο προσωπικό προστέθηκε υπάλληλος για τα διαβατήρια. I. S. Meskhi, ό.π. σ. 476-477.
[28] Πρόκειται για έναν ιδιαίτερο και εξαιρετικά φιλότεχνο άνθρωπο που μαζί με τη σύζυγό του την Ketevan στήριζε με ζήλο το θέατρο και κάθε πολιτιστική προσπάθεια στην πόλη. Εκτός από τις άλλες αρετές του, ήταν γνωστός και για τη φιλοξενία του. ნ. კვაჭაძე, „ბათუმის პოლიცმეისტერის ოჯახი“ [N. Kvachadze, «Οικογένεια του προϊστάμενου της αστυνομίας του Βατούμ»], διαθέσιμο στα γεωργιανά στο www.oldbatumi.wordpress.com . (Βλ. αναφορά σε αυτόν και στο λήμμα σχετικά με τα θέατρα). Ο γιός του, Γεώργιος Zhuruli (1865-1951) ήταν μέλος της κυβέρνησης (υπουργός οικονομικών και εμπορίου/βιομηχανίας) της Γεωργιανής Δημοκρατίας.
[29] Άλλα πρόσωπα στο πόστο αυτό δεν καταγράφονται. Το μικρό όνομα αυτού του Voznesensky και τα στοιχεία για τη ζωή του είναι άγνωστα. Ο D. Kldiashvili τον χαρακτηρίζει ως «ευχάριστη προσωπικότητα. Ξόδεψε πολλή ενέργεια για να κάνει το Βατούμ όμορφο». დ. კლდიაშვილი [D. Kldiashvili], ჩემი ცხოვრების გზაზე [D. Kldiashvili, Στον δρόμο της ζωής μου], (Τιφλίδα: 1961), σ. 48. Δική του πρωτοβουλία ήταν η δημιουργία του μεγάλου πάρκου (Boulevard) της πόλης.
[30] Λεπτομέρειες για το πόστο αυτό V. M. Gribovsky, Κρατική οργάνωση και διοίκηση της ρωσικής αυτοκρατορίας, σ. 142.
[31] Αναφέρεται και ως βοηθός του Στρατιωτικού Κυβερνήτη του Βατούμ. Кавказский календарь на 1880 [Ημερολόγιο του Καυκάσου για το έτος 1880], ό.π., σ. 144 και σ. 154. O Niko Eristavi το 1895 προτάθηκε στις πρώτες εκλογές για τη θέση του επικεφαλής της πόλης αλλά αρνήθηκε να είναι υποψήφιος. Εφημερίδα ივერია Iveria, 04/02/1895, φ. 26, σ. 3.
[32]Ημερολόγιο του Καυκάσου για το έτος 1880, ό.π., σ. 155.
[33] Σε όλη τη ρωσική αυτοκρατορία οι προϊστάμενοι υπάγονταν στους κυβερνήτες. V. M. Gribovsky, Κρατική οργάνωση και διοίκηση της ρωσικής αυτοκρατορίας, ό.π., σ. 142.
[34] V. Sitchinava, Από την ιστορία του Βατούμ, σ. 78-79. Βλ. ονομαστικά όλους που αποτελούσαν το Αστυνομικό Συμβούλιο της πόλης, συνολικά 13 άτομα თ. კომახიძე, ბათუმის ამაგდარნი [T. Komakhidze, Σημαντικοί άνθρωποι του Βατούμ], (Βατούμ: 1993), σ. 62. Την ενδιάμεση/μεταβατική περίοδο, δηλαδή από τα τέλη του Αυγούστου μέχρι την 01/10/1878 η πόλη είχε τεθεί υπό το καθεστώς «προσωρινής κατάστασης»[«временное положение»]. I. S. Meskhi, «Δοκίμιο για την ανάπτυξη δημοτικής διοίκησης του Βατούμ», ό.π., σ. 465.
[35] A. Frenkel, Δοκίμια για το Churuk-Su και Βατούμ, σ. 122.
[36]Кавказский календарь на 1880 [Ημερολόγιο του Καυκάσου για το έτος 1880], σ. 154. Επίσημη ιστοσελίδα του Συμβουλίου του Βατούμ.
http://batumicc.ge/index.php?lang=1&page=menu&top_menu=1&l_menu=9 . Πρόκειται για τον στρατηγό που έχει προαναφερθεί. Ήταν μέλος της επιτροπής που διευθέτησε όλες τις λεπτομέρειες σχετικά με την είσοδο των Ρώσων στο Βατούμ. А. Френкель [A. Frenkel], Очерки Чурук-Су и Ватума, σ. 5. Πρόκειται για ένα άτομο που έχαιρε μεγάλης εμπιστοσύνης στον τοπικό πληθυσμό «Όπου εμφανίστηκε ο πρίγκιπας Gurieli όλοι υποτάχθηκαν χωρίς δισταγμό, ούτε ένας δεν διανοήθηκε να φέρει αντίρρηση». Αυτός έλαβε την κρατική περιουσία των Οθωμανών (όπλα, κρατικά έγγραφα). ს. მესხი, „ქუთაისი 20 აგვისტოს“[ S. Meskhi, «Κουταΐσι στις 20 Αυγούστου»], στο წერილები აჭარაზე [Δημοσιεύματα για την Ατζαρία], რ. სურმანიძე [R. Surmanidze, επιμ.-σχόλια-παρατηρήσεις-ευρετήρια], (Βατούμ: 2000), σ. 103.
Το προσωπικό του Όκρουγκ του Βατούμ εκτός από τον προϊστάμενο είχε και έναν βοηθό του προϊστάμενου, έναν διοικητή, έναν μεταφραστή και έναν διερμηνέα. Ημερολόγιο του Καυκάσου για το έτος 1880, σ. 154.
[37] Βλ. ονομαστικά όλους τους φόρους Ι. С. Месхи [I. S. Meskhi], «Δοκίμιο για την ανάπτυξη δημοτικής διοίκησης του Βατούμ», σ. 468-475. მ. სიორიძე, „საქალაქო თვითმმართველობის შექმნა ბათუმში“, [M. Sioridze, «Δημιουργία της αυτοδιοίκησης στο Βατούμ»], στο ნარკვევები ბათუმის ისტორიიდან [Δοκίμια για την ιστορία του Βατούμ»], (Τιφλίδα: 2011), σ. 212.
[38] M. Sioridze, «Δημιουργία της αυτοδιοίκησης στο Βατούμ», σ. 212.
[39] M. Sioridze, «Δημιουργία της αυτοδιοίκησης στο Βατούμ», σ. 213.
[40] M. Sioridze, «Δημιουργία της αυτοδιοίκησης στο Βατούμ», σ. 213.
[41] O. Turmanidze, «Το σύστημα της ρωσικής διοίκησης», ό.π., σ. 56-57. Αυτή ήταν άμεση απήχηση της γενικής πολιτικής της Τσαρικής Ρωσίας: η γλώσσα στη διοίκηση, στο δικαστήριο και στην εκκλησία να είναι ρωσική ακόμα και στις πιο απόμακρες επαρχίες. Πρόκειται για την ειδική «γλωσσική» πολιτική που ήθελε να εφαρμόσει η τσαρική Ρωσία για τους μη-ρωσόφωνους κατοίκους της αυτοκρατορίας στο 2ο μισό του 19ου αιώνα. Αυτή η πολιτική χαρακτηρίζεται ως «ρωσοποίηση» [αγγλικά Russification, ρωσικά Русификация, γεωργιανά რუსიფიკაცია] στην ιστοριογραφία. Βλ. λεπτομέρειες για τον όρο http://sociolinguistics.academic.ru
[42] O. Turmanidze, «Το σύστημα της ρωσικής διοίκησης», ό.π., σ. 62.
[43] ΚΚΙΑΓ, Αρχείο 416, Κατάλογος 3, Φάκελος 820, φύλλο 77.
[44] Η σύντομη βιογραφία του είναι διαθέσιμη στη ρωσική στρατιωτική λογοτεχνία (http://militera.lib.ru/h/manvelov_nv/26.html).
[45] V. Sitchinava, Από την ιστορία του Βατούμ, ό.π., σ. 82.
[46] Επίσημη ιστοσελίδα του δημαρχείου της πόλης του Βατούμ http://www.batumi.ge/ge/?page=show&sec=2
[47]O. Zhordania, Λήμμα «Το Όμπλαστ του Βατούμ», ό.π., σ. 151.
[48] Άρθρο 8 του καταστατικού, V. Sitchinava, Από την ιστορία του Βατούμ, σ. 76.
[49] O. Zhordania, Λήμμα «Το Όμπλαστ του Βατούμ», ό.π., σ. 151.
[50] ΚΚΙΑΓ, Αρχείο 229, Κατάλογος 1, Φάκελος 922, φύλλο 42.
[51] Βλ. το σχετικό διάταγμα αρ. 47 [28/06/1903). ΚΚΙΑΓ, Αρχείο 229, Κατάλογος 1, Φάκελος 922, φύλλο. 85.
[52] Έγγραφο αρ. 8503 του Υπουργού των Εσωτερικών, 30/03/1903. ΚΚΙΑΓ, Αρχείο 229, Κατάλογος 1, Φάκελος 922, φύλλο 2.
[53] Και ο Κυβερνήτης και ο βοηθός του Κυβερνήτη του Βατούμ με τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους ισοδυναμούσαν με Κυβερνήτες και συγκυβερνήτες των Επαρχιών της Υπερκαυκασίας. Έγγραφο αρ. 8503 του Υπουργού Εσωτερικών, 30/03/1903. ΚΚΙΑΓ, Αρχείο 229, Κατάλογος 1, Φάκελος 922, φύλλο 2.
[54] Βλ. αναλυτικό πίνακα των αμοιβών του προσωπικού του Κυβερνήτη του Βατούμ ΚΚΙΑΓ, Αρχείο 229, Κατάλογος 1, Φάκελος 922, φύλλο 4. Ενδεικτικά ο Κυβερνήτης θα έπαιρνε 10.000 ρούβλια ετησίως και ο βοηθός του 4.500. Όλα τα έξοδα ανέρχονταν στα 22.570 ρούβλια. ό.π. φύλλο 4. Για την αυτοδιοίκηση, το Συμβούλιο της πόλης και τον θεσμό του Δημάρχου βλ. αναλυτικά στα αντίστοιχα λήμματα.
Αναφορές
English language
Websites:
- http://batumicc.ge/index.php?lang=1&page=menu&top_menu=1&l_menu=9 (Official website of Batoum’s Council).
- http://www.batumi.ge/ge/?page=show&sec=2 (Official website of the Town Hall of Batoum’s city)
- http://www.hrono.ru/biograf/bio_m/mih_nik_r.php
- http://militera.lib.ru/h/manvelov_nv/26.html (Russian military literature)
- http://sociolinguistics.academic.ru
- http://www.runivers.ru/doc/territory/366672/http://www.runivers.ru/bookreader/book10157/page/347/mode/1up
Archival sources:
CSHAG: Central State Historical Archive of Georgia, Archive 1864, Directory 1, File 24. The whole file contains documents (in Russian) of the Foreign Ministry of the Georgian Republic.
CSHAG: Central State Historical Archive of Georgia, Archive 416, Directory 3, File 820
CSHAG: Central State Historical Archive of Georgia, Archive 229, Directory 1, File 922.
Newspapers:
ივერია Iveria, 04/02/1895, n. 26.
Bibliography:
- Всеобщий Адрес Ежегодник города Батума на 1902 [General annual Batoum’s city guide for 1902], (bookshop edition M. Nikoladze, Batoum: 1902).
- Ст. Гулишамбаров, Обзор фабрик и заводов Закавказского края [St. Gulishambarov, Overview of small and large factories of Transcaucasian region], (Tbilisi: 1894).
- В. М. Грибовский, Государственное устройство и управление Российской империи [V. M. Gribovsky, State organization and administration of the Russian Empire], (Odessa: 1912).
- Н. М. Дакишеви, Батум [N. M. Dakishevich, Batoum], (Tbilisi: 1890).
- Н. С. Державин, «Историко-географический очерк Батумскаго края», in Батум и его окрестности (N. C. Derzhavin Batoum and its surroundings), (Batoum: 1906).
- Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона (Encyclopedic dictionary of Brogkauz and Efron), volume XIIIА (26), СПб St. Petersburg 1890-1907.
- ო. ჟორდანია, „ბათუმის ოლქი Template [O. Zhordania, “The Oblast of Batoum], G,S.E .vol., 2 (1977).
- Кавказский календарь на 1879 [Caucasian Calendar for the year 1879], изданный Главным Управлением Наместника Кавказского [Issued by the General Administration of the Viceroy of Caucasus], (Tbilisi: 1878).
- Кавказский календарь на 1880 [Caucasian Calendar for the year 1880], изданный Главным Управлением Наместника Кавказского [Issued by the General Administration of the Viceroy of Caucasus], (Tbilisi: 1879).
- ნ. კვაჭაძე, „ბათუმის პოლიცმეისტერის ოჯახი [N. Kvachadze, “The family of the police chief of Batoum”], available in Georgian in www.oldbatumi.wordpress.com .
- დ. კლდიაშვილი, ჩემი ცხოვრების გზაზე [D. Kldiashvili, The path of my life], (Tbilisi: 1961).
- თ. კომახიძე, ბათუმის ამაგდარნი [T. Komakhidze, Important people of Batoum], (Batoum: 1993).
- Ι. С. Месхи, «Очерк развития батумского городского хозяйства» [I. S. Meskhi, “Essay on the development of the municipal administration of Batoum”], in Батум и его окрестности [Batoum and its surroundings], (Batoum: 1906).
- ს. მესხი, „ქუთაისი 20 აგვისტოს [S. Meskhi, “Kutaisi on August 20”], in წერილები აჭარაზე [Publications on Adjara], რ. სურმანიძე (R. Surmanidze, ed.-comments-remarks-indexes), (Batoum: 2000).
- მ. სიორიძე, „საქალაქო თვითმმართველობის შექმნა ბათუმში“, [M. Sioridze, “Creation of self-administration in Batoum”], in ნარკვევები ბათუმის ისტორიიდან [Essays on Batoum’s history], (Tbilisi: 2011).
- ვ. სიჭინავა, ბათუმის ისტორიიდან (რუსეთთან შეერთება და სოციალურ-ეკონომიური განვითარება 1878-1907 წლებში) [V. Sitchinava, From the history of Batoum, integration with Russia and socio-economic development 1878-1907], (Batoum: 1958).
- ო. თუმრანიძე, „რუსული მმართველობის სისტემა და მხარის კოლონიზაცია [O. Turmanidze, “The system of Russian administration and the colonization of the region], in Essays on the history of Southwestern Georgia.
- А. Френкель, Очерки Чурук-Су и Ватума [A. Frenkel, Essays on Churuk-Su and Batoum], (Tbilisi: 1879).
Ελληνική γλώσσα [in greek language]
Websites:
- http://batumicc.ge/index.php?lang=1&page=menu&top_menu=1&l_menu=9 (Επίσημη ιστοσελίδα του Συμβουλίου του Βατούμ)
- http://www.batumi.ge/ge/?page=show&sec=2 (Επίσημη ιστοσελίδα του δημαρχείου της πόλης του Βατούμ)
- http://www.hrono.ru/biograf/bio_m/mih_nik_r.php
- http://militera.lib.ru/h/manvelov_nv/26.html (ρωσική στρατιωτική λογοτεχνία
- http://sociolinguistics.academic.ru
- http://www.runivers.ru/doc/territory/366672/
- http://www.runivers.ru/bookreader/book10157/#page/347/mode/1up
Archival sources:
ΚΚΙΑΓ (სცსსა): Κεντρικό Κρατικό Ιστορικό Αρχείο της Γεωργίας, Αρχείο 1864, Κατάλογος 1, Φάκελος 24. Όλος ο φάκελος εμπεριέχει έγγραφα (στα ρωσικά) του Υπουργείου Εξωτερικών της Γεωργιανής Δημοκρατίας.
ΚΚΙΑΓ (სცსსა): Κεντρικό Κρατικό Ιστορικό Αρχείο της Γεωργίας, Αρχείο 416, Κατάλογος 3, Φάκελος 820
ΚΚΙΑΓ (სცსსა): Κεντρικό Κρατικό Ιστορικό Αρχείο της Γεωργίας, Αρχείο 229, Κατάλογος 1, Φάκελος 922.
Εφημερίδες:
ივერია Iveria, 04/02/1895, 26.
Bibliography:
- Всеобщий Адрес Ежегодник города Батума на 1902 [Γενικός ετήσιος οδηγός της πόλης Βατούμ για το 1902], (έκδοση βιβλιοπωλείου M. Nikoladze, Βατούμ: 1902).
- Ст. Гулишамбаров, Обзор фабрик и заводов Закавказского края [St. Gulishambarov, Επισκόπηση μικρών και μεγάλων εργοστασίων της περιφέρειας της Υπερκαυκασίας], (Τιφλίδα: 1894).
- В. М. Грибовский, Государственное устройство и управление Российской империи [V. M. Gribovsky, Κρατική οργάνωση και διοίκηση της ρωσικής αυτοκρατορίας], (Οδησσός: 1912).
- Н. М. Дакишевич Батум [N. M. Dakishevich, Βατούμ], (Τιφλίδα: 1890).
- Н. С. Державин, «Историко-географический очерк Батумскаго края», στο Батум и его окрестности [N. C. Derzhavin, Το Βατούμ και τα περίχωρά του], (Βατούμ: 1906).
- Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона [Εγκυκλοπαιδικό λεξικό του Brogkauz και Efron], τόμος XIIIА [26), СПб Αγία Πετρούπολη 1890-1907.
- ო. ჟორდანია, „ბათუმის ოლქი“ [O. Zhordania, Λήμμα «Το Όμπλαστ του Βατούμ»], ΓΣΕ τ. 2ος (1977).
- Кавказский календарь на 1879 [Ημερολόγιο του Καυκάσου για το έτος 1879], изданный Главным Управлением Наместника Кавказского [Εκδοθέν από τη Γενική Διοίκηση του Τοποτηρητή του Καυκάσου], (Τιφλίδα: 1878).
- Кавказский календарь на 1880 [Ημερολόγιο του Καυκάσου για το έτος 1880], изданный Главным Управлением Наместника Кавказского [Εκδοθέν από τη Γενική Διοίκηση του Τοποτηρητή του Καυκάσου], (Τιφλίδα: 1879).
- ნ. კვაჭაძე, „ბათუმის პოლიცმეისტერის ოჯახი“ [N. Kvachadze, «Οικογένεια του προϊστάμενου της αστυνομίας του Βατούμ»], διαθέσιμο στα γεωργιανά στο www.oldbatumi.wordpress.com .
- დ. კლდიაშვილი, ჩემი ცხოვრების გზაზე [D. Kldiashvili, Στον δρόμο της ζωής μου], (Τιφλίδα: 1961).
- თ. კომახიძე, ბათუმის ამაგდარნი [T. Komakhidze, Σημαντικοί άνθρωποι του Βατούμ], (Βατούμ: 1993).
- Ι. С. Месхи, «Очерк развития батумского городского хозяйства» [I. S. Meskhi, «Δοκίμιο για την ανάπτυξη δημοτικής διοίκησης του Βατούμ»], στο Батум и его окрестности [Το Βατούμ και τα περίχωρά του], (Βατούμ: 1906).
- ს. მესხი, „ქუთაისი 20 აგვისტოს“ [S. Meskhi, «Κουταΐσι στις 20 Αυγούστου»], στο წერილები აჭარაზე [Δημοσιεύματα για την Ατζαρία], რ. სურმანიძე [R. Surmanidze, επιμ.-σχόλια-παρατηρήσεις-ευρετήρια], (Βατούμ: 2000).
- მ. სიორიძე, „საქალაქო თვითმმართველობის შექმნა ბათუმში“, [M. Sioridze, «Δημιουργία της αυτοδιοίκησης στο Βατούμ»], στο ნარკვევები ბათუმის ისტორიიდან [Δοκίμια για την ιστορία του Βατούμ], (Τιφλίδα: 2011).
- ვ. სიჭინავა, ბათუმის ისტორიიდან (რუსეთთან შეერთება და სოციალურ-ეკონომიური განვითარება 1878-1907 წლებში] [V. Sitchinava, Από την ιστορία του Βατούμ (ενσωμάτωση με τη Ρωσία και κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη 1878-1907)], (Βατούμ: 1958).
- ო. თუმრანიძე, „რუსული მმართველობის სისტემა და მხარის კოლონიზაცია“ [O. Turmanidze, «Το σύστημα της ρωσικής διοίκησης και ο εποικισμός της περιοχής»], στο Δοκίμια για την ιστορία της ΝΔ Γεωργίας.
- А. Френкель, Очерки Чурук-Су и Ватума [A. Frenkel, Δοκίμια για το Churuk-Su και Βατούμ], (Τιφλίδα: 1879).
Επιστροφή
