Κερτς

Η πόλη-λιμάνι Κερτς βρίσκεται σε μια ευνοϊκή γεωγραφική θέση, στο σημείο όπου ενώνονται και επικοινωνούν δύο θάλασσες, η Αζοφική και Μαύρη. O ομώνυμος κόλπος του Κερτς εκτείνεται στην ανατολική ακτή της χερσονήσου της Κριμαίας. Το υδάτινο τμήμα του λιμανιού αποτελείται από τον ομώνυμο πορθμό μήκους 37.34 χλμ., ο οποίος ενώνει τη Μαύρη και την Αζοφική θάλασσα με τον κόλπο. Ο τελευταίος χωροθετείται μεταξύ δύο ακρωτηρίων, στο βορρά το Ζμείνιι (Змеиный) και στο νότο το Ακ-Μπουρούν (Ак-Бурун), ενώ σχηματίζει και δύο φυσικούς όρμους, με τον πρώτο να εκτείνεται στο βόρειο-δυτικό τμήμα του κόλπου με μήκος 5.33 χλμ. και τον δεύτερο στο νότιο-δυτικό τμήμα με έκταση 4.27 χλμ. Το βάθος των νερών του κόλπου του Κερτς, μέχρι και τις πρώτες εκβαθύνσεις το 1876 κυμαινόταν από 3.66 έως 4.57 μέτρα. Έτσι, η υδάτινη λεκάνη του κόλπου του Κέρτς καταλαμβάνει μια τεράστια προστατευόμενη από τα ακρωτήρια έκταση περίπου 114 τετραγωνικών χιλιομέτρων.[1]  

Ο ρόλος του λιμένα του Κερτς προσδιορίζεται ως διαμετακομιστικός, ως σημείο μεταφόρτωσης των εμπορευμάτων, που έρχονται και κατευθύνονται από και προς τα λιμάνια της Αζοφικής, καθώς η τελευταία λόγω ρηχότητάς της παρουσιάζει σοβαρά προβλήματα ναυσιπλοΐας. Το λιμάνι του Κερτς θα είχε υποβοηθητικό χαρακτήρα, αρχικά στην ανάπτυξη του λιμανιού του Ταϊγανίου και αργότερα και άλλων λιμανιών της Αζοφικής όπως αυτό της Μαριούπολης, του Ροστόβ-στο-Ντον και του Μπερντιάνσκ.[2]

Το λιμάνι του Κερτς που βρίσκεται νοτιότερα από τα λιμάνια της Αζοφικής όπως και αυτά της Οδησσού και του Νικολάεβ, παγώνει για μικρό χρονικό διάστημα, κατά μέσον όρο για ένα μήνα. Σε αντίθεση με τα λιμάνια της Αζοφικής, η διακοπή της ναυσιπλοΐας διαρκεί συνήθως από τα μέσα Ιανουαρίου έως και τα μέσα Φεβρουαρίου (πίνακας 1), καθιστώντας το λιμάνι αγκυροβόλι αλλά και τον πορθμό σταθμό διαχείμασης των πλοίων που κατευθύνονται από και προς την Αζοφική.[3]

Πίνακας 1. Περίοδοι ναυσιπλοΐας στο Κερτς και την Αζοφική θάλασσα, 1885 - 1892

Πηγή: B. Γ. Ρούμμελ, Δοκίμια για την περιγραφή των ρωσικών εμπορικών λιμανιών και της ιστορίας της κατασκευής τους, Κερτς, Γενίτσεσκ, Τεμριούκ, Ανάπα Εκδ. 20^η, Αγία Πετρούπολη 1896, σ. 20, [В. Ю. Руммель, Материалы для описания русских коммерческих портов и истории их сооружения, Керчь, Геническ, Ейск, Темрюк, Анапа].

Ως διαμετακομιστικό λιμάνι, τα στενά του Κερτς είχαν πρωτεύοντα ρόλο στην οικονομία του λιμανιού και της πόλης. Το βάθος των στενών κατά την ίδρυση του λιμένα έφτανε μόλις τα 3.6 μέτρα, παρουσιάζοντας σοβαρά προβλήματα στη ναυσιπλοΐα. Οι άνεμοι επηρέαζαν την ταχύτητα και την κατεύθυνση των ρευμάτων στα στενά, προκαλώντας επιπρόσθετα προβλήματα. Οι δυνατοί νότιοι άνεμοι σχεδόν σταματούσαν την φυσική ροή των νερών από την Αζοφική προς την Μαύρη θάλασσα δημιουργώντας αντίστροφο ρεύμα με ταχύτητα 1.5 μίλι την ώρα, με αποτέλεσμα η στάθμη του νερού στον πορθμό να αυξάνεται κατά 0.3 μέτρα. Όταν κόπαζαν οι νότιοι άνεμοι, το νερό που έχει συγκεντρωθεί στην Αζοφική κατευθυνόταν προς την Μαύρη θάλασσα, δημιουργώντας ρεύμα με μέγιστη ταχύτητα 2 μιλίων την ώρα. Η επικράτηση των βορείων ανέμων ενίσχυε  την φυσική ροή των ρευμάτων με κατεύθυνση τη Μαύρη θάλασσα, από τη μία διευκολύνοντας την διέλευση των πλοίων και από την άλλη μειώνοντας την στάθμη του νερού κατά 0.46 μέτρα.[4]

Για να περάσουν τον ρηχό πορθμό τα πλοία αναγκάζονταν να ξεφορτώνουν ένα μέρος του φορτίου τους στα πλοιάρια, τα οποία ακολουθούσαν στη συνέχεια το πλοίο μέχρι την είσοδο είτε της Αζοφικής είτε της Μαύρης θάλασσας, όπου ξαναφόρτωναν τα εμπορεύματα στο πλοίο.  Παρόλο που η ρηχότητα των στενών δημιουργούσε σοβαρά προβλήματα στην ναυσιπλοΐα τα πρώτα έργα εκβάθυνσης και επέκτασης δεν έγιναν παρά μόνο το 1876, με το βάθος του πορθμού να φτάνει πλέον τα 5.49 μέτρα, το πλάτος τα 64 μέτρα και συνολικό μήκος 9.6 χλμ.[5] Γνωρίζουμε ότι το 1870 η μεταφόρτωση των εμπορευμάτων στα στενά γινόταν με 93 πλοιάρια διαφορετικού τύπου: 5 ατμόπλοια συνολικής χωρητικότητας 372 τόνων, 17 μαούνες χωριτικότητας 1.116 τ. και 76 ιστιοφόρα χωρητικότητας 4.800 τ. Ο αριθμός αυτός αυξομειωνόταν συνεχώς, ανάλογα με την κίνηση στον πορθμό.[6]

Δεκαεφτά χρόνια μετά τη λήξη του Κριμαϊκού πολέμου σχεδόν καμιά σημαντική βελτίωση δεν παρατηρήθηκε στις υποδομές του λιμανιού του Κερτς. Μόνο το τελευταίο τέταρτο του 19^ου αιώνα άρχισαν να επεξεργάζονται ποικίλα σχέδια για την βελτίωση του λιμένα. Εκπονήθηκαν τέσσερα (1873, 1875, 1884, 1886) σχέδια από διάφορες υπηρεσίες του κράτους, όπως στρατιωτικούς μηχανικούς, ειδικές επιτροπές, ακόμη και από τον πολιτάρχη του Κερτς. Τα τολμηρά και πολλές φορές ανεδαφικά σχέδια που δεν είχαν σχέση με την πραγματικότητα ναυάγησαν, είτε λόγω του μεγάλου κόστους τους, είτε επειδή δεν έλυναν τα προβλήματα, μα κυρίως λόγω της προχειρότητας τους. Μόνο το σχέδιο του 1873 βασίστηκε σε μια προηγούμενη μελέτη του υδάτινου τμήματος του λιμένα.[7]

To 1893 η Επιτοπή Ανάπτυξης των Εμπορικών Λιμένων υπό τον μηχανικό Βιλγέλμ Ρούμμελ πραγματοποιεί ακριβείς και αναλυτικές μελέτες των υποδομών και της υδάτινης έκτασης του λιμανιού, πάνω στις οποίες βασίστηκαν καινούργια σχέδια βελτίωσης του λιμένα, τα οποία επικυρώθηκαν στις 29 Μαρτίου του 1899 από Κρατικό Συμβούλιο [Государственный совет]. Χορηγήθηκε δάνειο 3.196.000 ρουβλίων για την κατασκευή δύο ξεχωριστών λιμένων για ποντοπόρα και ακτοπλοϊκά πλοία. Παρόλα αυτά το σχέδιο δεν τέθηκε σε ισχύ. Ακολούθησαν άλλα 6 σχέδια, βασιζόμενα στην προηγούμενη μελέτη,  για να καταλήξουν στο σχέδιο του μηχανικού Α. Φλόριν το 1905, το οποίο και εφαρμόστηκε. Για την εκπόνηση του σχεδίου δημιουργήθηκε η λεγόμενη υπηρεσία «Διοίκηση εργασιών λιμένα».

Σύμφωνα με το σχέδιο του Φλόριν, το 1905 ξεκίνησαν οι εργασίες για την δημιουργία δύο ξεχωριστών λιμανιών: για ποντοπόρα και ακτοπλοϊκά πλοία. Οι εργασίες διεξάγονταν με εξαιρετικά αργούς ρυθμούς. Στα τέλη του 1912 ολοκληρώθηκαν εν μέρει οι εργασίες για την κατασκευή του μόλου Shirokiy στο βόρειο-δυτικό όρμο του κόλπου του Κερτς, έκτασης 46.43 τετρ. μέτρα και πραγματοποιήθηκε εκβάθυνση γύρω από τον μόλο και επέκταση της ακτογραμμής έκτασης 13.656 τετρ. μέτρα. Έτσι μέχρι το 1914 στο βόρειο-δυτικό όρμο του κόλπου του Κερτς δημιουργήθηκαν δύο λιμάνια, στο νότιο σημείο το ακτοπλοϊκό λιμάνι και στο βόρειο το λιμάνι για τα μεγάλα ποντοπόρα πλοία. Το παράκτιο τμήμα του λιμένα δεν επεκτάθηκε σημαντικά, με αποτέλεσμα οι αποθήκες να συνεχίζουν να βρίσκονται μέσα στην πόλη και να μην περιορίζονται αποκλειστικά  στα όρια του λιμένα.[8]  

Παράλληλα με την εκπόνηση σχεδίων κατασκευής του λιμανιού, το 1899 πραγματοποιήθηκαν εργασίες εκβάθυνσης που έφτασε έως τα 6.4 μ. του πορθμού του Κερτς και το 1908 η πλωτή οδός έφτασε τα 7.32 μ., διευκολύνοντας την πρόσβαση στην Αζοφική μεγάλων ποντοπόρων ατμόπλοιων. Το 1902-1903 δημιουργήθηκε μια πλωτή οδός βάθους 5.49 μ.  που σύνδεσε το λιμάνι με τον πορθμό του Κερτς.[9]

Archival sources:

Архивные источники:

Κρατικά Αρχεία Αυτόνομης Δημοκρατίας της Κριμαίας, (ΚΑΑΔΚ), αρχ.162. αρ. ευρ.2. φακ.2728.

ΚΑΑΔΚ, αρχ.162. αρ. ευρ.1. φακ.6251.

Κρατικά Αρχεία Περιφέρειας Οδησσού (ΚΑΠΟ), αρχ.5. αρ. ευρ.1. φακ. 945.

Πλήρης συλλογή νόμων της Ρωσικής αυτοκρατορίας, συλ. 1 (1649-1825), τομ. 37, 1882,

Αγία Πετρούπολη, 1830, [Полное собрание законов Российской империи].

Bibliography:

Библиография:

Αναμνηστικό βιβλίο του γκραντονατσάλστβο του Κερτς-Ενικαλέ, Στατιστική Επιτροπή του Κερτς, Κερτς 1899, σ. 45-46, [Памятная книжка Керчь-Еникальского градоначальства].

Βαλντεμάρ, Χ., Αναφορά μέλους-γραμματέα της Αυτοκρατορικής Εταιρείας Ανάπτυξης της Ρωσικής Εμπορικής Ναυτιλίας για το ταξίδι του στις ακτές της Μαύρης θάλασσας, το καλοκαίρι του 1876, Μόσχα 1876, [Х. Вальдемар, Доклад члена-делопроизводителя Императорского общества для содействия русскому торговому мореходству о его путешествии по побережьям черного моря, летом 1876].

Γέϊνς, Αλεξάντρ Κ., Για το εμπόριο στην Αζοφική ακτή, Αγία Πετρούπολη 1871, [Александр Константинович Гейнс, О торговле по Азовскому прибрежью].

Κνουσεβίτσκιϊ, Σ. Α., Ανασκόπηση της εμπορικής δραστηριότητας των νοτιορωσικών λιμανιών λιμανιών, Εμπορικό τμήμα, Χάρκοβο 1910. [С. А. Кнушевицкий, Обзор коммерческой деятельности Южно-русских портов]

Ρούμμελ, B. Γ., Δοκίμια για την περιγραφή των ρωσικών εμπορικών λιμανιών και της ιστορίας της κατασκευής τους, Κερτς, Γενίτσεσκ, Τεμριούκ, Ανάπα, Εκδ. 20^η, Αγία Πετρούπολη 1896. [В. Ю. Руммель, Материалы для описания русских коммерческих портов и истории их сооружения, Керчь, Геническ, Ейск, Темрюк, Анапа].

Σιντορένκο, Άννα, "Οικονομική ανάπτυξη των πόλεων-λιμανιών της Κριμαίας, β' μισό του 19ου - αρχές 20ου αιώνα. Ευπατορία, Σεβαστούπολη, Θεοδοσία", αδημ. διδ. διατρ., Ιόνιο Πανεπιστήμιο, Κέρκυρα 2017.

Σουχομλίν, Α., Πλοήγηση της Αζοφικής θάλασσας και του πορθμού του Κέρτς-Ενικαλέ, Αυτοκρατορικό Πανεπιστήμιο, Νικολάεβ 1894, [А. Сухомлин, Лоция Азовского моря и Керчь-Еникальского пролива].

[1] Κρατικά Αρχεία Αυτόνομης Δημοκρατίας της Κριμαίας, (ΚΑΑΔΚ), αρχ.162. αρ. ευρ.2. φακ.2728, φυλ. 15, 15 verso.

[2] Πλήρης συλλογή νόμων της Ρωσικής αυτοκρατορίας, συλ. 1 (1649-1825), τομ. 37, 1882, Αγία 

Πετρούπολη, 1830, αρ. 28776, [Полное собрание законов Российской империи], Άννα Σιντορένκο, "Οικονομική ανάπτυξη των πόλεων-λιμανιών της Κριμαίας, β' μισό του 19ου - αρχές 20ου αιώνα. Ευπατορία, Σεβαστούπολη, Θεοδοσία", αδημ. διδ. διατρ., Ιόνιο Πανεπιστήμιο, Κέρκυρα 2017, σ. 80-81.

[3] Ό.π., B. Γ. Ρούμμελ, Δοκίμια…, σ. 20.

[4] Α. Σουχομλίν, Πλοήγηση της Αζοφικής θάλασσας και του πορθμού του Κέρτς-Ενικαλέ, Αυτοκρατορικό Πανεπιστήμιο, Νικολάεβ 1894, σ. 15, [А. Сухомлин, Лоция Азовского моря и Керчь-Еникальского пролива].

[5] Κρατικά Αρχεία Περιφέρειας Οδησσού (ΚΑΠΟ), αρχ.5. αρ. ευρ.1. φακ.945, φυλ. 4., και Χ. Βαλντεμάρ, Αναφορά μέλους-γραμματέα της Αυτοκρατορικής Εταιρείας Ανάπτυξης της Ρωσικής Εμπορικής Ναυτιλίας για το ταξίδι του στις ακτές της Μαύρης θάλασσας, το καλοκαίρι του 1876, Μόσχα 1876, σ. 51, [Х. Вальдемар, Доклад члена-делопроизводителя Императорского общества для содействия русскому торговому мореходству о его путешествии по побережьям черного моря, летом 1876].

[6] Αλεξάντρ Κ. Γέϊνς, Για το εμπόριο στην Αζοφική ακτή, Αγία Πετρούπολη 1871, σ. 103, [Александр Константинович Гейнс, О торговле по Азовскому прибрежью].

[7] Για τα εκπονηθέντα σχέδια βλ. ό.π., B. Γ. Ρούμμελ, Δοκίμια…, σ. 44 – 49.

[8] ΚΑΑΔΚ, αρχ.162. αρ. ευρ.1. φακ.6251, φυλ. 90, Σ. Α. Κνουσεβίτσκιϊ, Ανασκόπηση της εμπορικής δραστηριότητας των νοτιορωσικών λιμανιών λιμανιών, , Εμπορικό τμήμα, Χάρκοβο, 1910, σ. 136, [С. А. Кнушевицкий, Обзор коммерческой деятельности Южно-русских портов]

[9] Αναμνηστικό βιβλίο του γκραντονατσάλστβο του Κερτς-Ενικαλέ, Στατιστική Επιτροπή του Κερτς, Κερτς 1899, σ. 45-46, [Памятная книжка Керчь-Еникальского градоначальства].