Βατούμ
Δήμαρχοι
Συγγραφέας: TCHKOIDZE ΕΚΑ
Συντομογραφίες:
Πρώτος ΠΠ: Πρώτος παγκόσμιος πόλεμος
Δοκίμια για την ιστορία της ΝΔ Γεωργίας: სამხრეთ-დასავლეთ საქართველოს ისტორიის ნარკვევები: აჭარა, 4 ტომად, ტ. 3 ბათუმის ოლქი (1877-1920) (= «Δοκίμια για την ιστορία της Νοτιοδυτικής Γεωργίας: Ατζαρία), 4τομη έκδοση, τ. 3ος «Η επαρχία του Βατούμ στα 1877-1920), Βατούμ 2008,
ΓΣΕ: ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია (Γεωργιανή Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια), 12τομη έκδοση, Τιφλίδα 1975-1987.
ΚΚΙΑΓ: Κεντρικό Κρατικό Ιστορικό Αρχείο της Γεωργίας, Αρχείο, Κατάλογος, Φάκελος· (στα γεωργιανά: სცსსა: საქართველოს ცენტრალური სახელმწიფო საისტორიო არქივი, ფონდი, აღწ., საქმე).
Το 1888 το Βατούμ απέκτησε την αυτοδιοίκηση της πόλης και διεξήχθηκαν οι πρώτες εκλογές της πόλης. Ο πολιτάρχης όμως δεν εκλέχτηκε αλλά διορίστηκε από τον Στρατηγό-Κυβερνήτη του Κουταΐσι. Πρόκειται για τον Konstantin Gavronsky (Константин Гавронский [1]).
Ο πρώτος (διορισμένος) πολιτάρχης του Βατούμ Konstantin Gavronsky (1888-1892)
Ο K. Gavronsky αποδείχθηκε καλός διοικητής αλλά δεν μπόρεσε να τα βγάλει πέρα με τις ανώτατες αρχές και προς το τέλος της λήξης της θητείας του παραιτήθηκε [2]. Ο D. Kldiashvili γράφει για αυτόν «ήταν υπάλληλος από την Τιφλίδα, ήξερε καλά γεωργιανά και τον τόπο εδώ [του Βατούμ]. Δεν ήταν κακός άνθρωπος αλλά από την κορυφή έως τα νύχια ήταν υπάλληλος· κλασικός, ανυποχώρητος υπάλληλος» [3]. Τη μεταβατική περίοδο (1892-1893) πριν διεξαχθούν οι εκλογές τα χρέη του πολιτάρχη εκτελούσε ένα από τα τρία μέλη του Συμβουλίου της πόλης, ο A. Koyander. Ο D. Kldiashvili τον αναφέρει ως კოიანდრა (Kayandra) προσθέτοντας ότι «ήταν πρώην δικαστής, φιλελεύθερος, καλλιεργημένος, ετοιμόλογος, ακούραστος στη δουλειά του, με γνώσεις αλλά υπερβολικός σοβινιστής. Δεν έτρεφε καμία εκτίμηση προς άλλες εθνικότητες, ιδιαίτερα προς τους Γεωργιανούς» [4].
1892-1894 - Ενδιάμεση περίοδος πριν τις εκλογές του πρώτου πολιτάρχη του Βατούμ
Οι δεύτερες εκλογές πόλης που θα αναδείκνυαν τον πολιτάρχη, όπως προαναφέρθηκε, μετατέθηκαν από το 1892 στο 1894. Στις 25 Ιανουαρίου 1895 εκλέχτηκαν τα μέλη του Συμβουλίου της πόλης [5]. Την ίδια μέρα διεξάχθηκαν οι πρώτες εκλογές για την ανάδειξη του πολιτάρχη. Ο ლუკა ასათიანი (Luka Asatiani) είναι ο πρώτος (εκλεγμένος) πολιτάρχης της πόλης [6], ο οποίος διατήρησε τη θέση αυτή μέχρι τον θάνατό του, το 1902 [7]. Η εκλογή του Asatiani εξασφαλίστηκε από την πλειοψηφία των Γεωργιανών Συμβούλων που εκλέχτηκαν στις 12 και 19 Οκτωβρίου.
Οι πρώτες εκλογές για την ανάδειξη του πολιτάρχη της πόλης ήταν αρκετά επεισοδιακές. Η προεκλογική περίοδος είχε πλούσιο παρασκήνιο. Η κάθε εθνική ομάδα και η κάθε παράταξη ήθελε να προωθήσει δική της υποψηφιότητα. Οι Γεωργιανοί του Βατούμ οργανώθηκαν και υποστηρίχθηκαν ενεργά από επιφανείς προσωπικότητες από όλη τη Γεωργία και κυρίως, την Τιφλίδα. Σύμφωνα με τον D. Kldiashvili, οι Αρμένιοι της πόλης είχαν φέρει ως δική τους υποψηφιότητα τον στρατηγό Bebutov που είχε παραιτηθεί και ήταν απόλυτα πεπεισμένοι για τη νίκη του [8]. Άλλη «εκλογική παράταξη» προερχόταν από τις επίσημες αυτοκρατορικές αρχές με επικεφαλής τον προσωρινό πολιτάρχη της πόλης, τον A. Koyander. Τα δύο γεωργιανά μέλη του Συμβουλίου της πόλης, ο Gr. Volsky και ο I. Meskhi είχαν δύσκολο έργο να φέρουν εις πέρας: αφενός, έπρεπε να προσεταιριστούν άλλες ομάδες της πόλης για να εξασφαλίσουν αναγκαίες για τη νίκη ψήφους και αφετέρου, να πείσουν τους ίδιους τους Γεωργιανούς για τη νίκη της γεωργιανής υποψηφιότητας, δεδομένου ότι ο γεωργιανός πληθυσμός της πόλης ήταν αρκετά ηττοπαθής. Ο D. Kldiashvili περιγράφει την προεκλογική εκστρατεία των Γεωργιανών με κάθε λεπτομέρεια και ανάμεσα σε πολλές άλλες πολύτιμες πληροφορίες αναφέρει και μια αρκετά ενδιαφέρουσα ιστορία που δείχνει πόσο λεπτές ήταν οι ισορροπίες ανάμεσα σε διάφορες εθνικότητες της πόλης και πόση διπλωματικότητα χρειάστηκε για τη διατήρησή τους. Η γεωργιανή πλευρά «αποφάσισε να προσεταιριστεί τους Έλληνες ψηφοφόρους. Το πέτυχαν με μεγάλη δεξιότητα. Πρώτα κανόνισαν ραντεβού με έναν Έλληνα ψηφοφόρο με μεγάλο κύρος, με τον Γιάγκο Μπενλή [9]. Χρειαζόταν μεγάλη προσοχή στις διαπραγματεύσεις μαζί του. Θυμάμαι πόσο αγχωμένοι ήταν ο Gr. Volsky και ο I. Meskhi το βράδυ της συνάντησης στο διαμέρισμα του Meliton Lortkipanidze [10]. Ήταν νύχτα όταν ο Μπενλής έφτασε. Οι διαπραγματεύσεις κράτησαν ώρες. Οι ενδείξεις ήταν καλές. Σε μερικές μέρες έπρεπε να ξανάρθει ο Μπενλής και να φέρει μαζί του 2-3 φίλους του [προφανώς Έλληνες]. Έτσι και έγινε. Την κανονισμένη μέρα ξαναέγινε η συνάντηση με άκρα μυστικότητα πίσω από κλειστές πόρτες, κρυφά από όλους. Τέτοιες συναντήσεις γίνονταν συχνά. Η υπόθεση είχε επιθυμητά αποτελέσματα. Οι Έλληνες ψηφοφόροι ενώθηκαν με τους δικούς μας με την προϋπόθεση ότι οι Γεωργιανοί θα ψηφίσουν 5 Έλληνες ως μέλη του Συμβουλίου της πόλης. Η μυστική επιχείρηση των Γεωργιανών προχωρούσε με επιτυχία. [Οι Γεωργιανοί] ανάμεναν τις εκλογές με ελπίδα και αυτή η ελπίδα είχε λαμπρή κατάληξη» [11]. Το μόνο που είχε απομείνει ήταν να βρουν την κατάλληλη υποψηφιότητα, κάτι που τους δίχασε αρκετά. Τελικά συμφώνησαν στον Luka Asatiani, πρώην πολιτάρχη του Κουταΐσι και εκείνη την περίοδο μέλος του Συμβουλίου του Κυβερνείου του Κουταΐσι. Οι Γεωργιανοί συνέταξαν το κείμενο της επιστολής-παράκλησης, το υπέγραψαν 21 επιφανείς Γεωργιανοί του Βατούμ και την έστειλαν στον Asatiani μέσω του D. Kldiashvili [12]. Ο Asatiani αποδέχτηκε την πρόταση αυτή. Την ημέρα των εκλογών δόθηκε πραγματική μάχη. Για τις εκλογές στην πόλη κατέφτασε ο ίδιος ο Ilia Chavchavadze [13]. Τελικά νίκησε ο Γεωργιανός Luka Asatiani. Οι αντίπαλοι δυσαρεστήθηκαν αρκετά. Ο Shalikov, ο τότε κυβερνήτης του Κουταΐσι που ήξερε προσωπικά τον Asatiani και τον εκτιμούσε βαθιά, επικύρωσε αμέσως τα αποτελέσματα των εκλογών [14]. Ο Luka Asatiani αναμφισβήτητα ήταν από εκείνους τους δημοσίους υπαλλήλους της Ρωσικής αυτοκρατορίας που κατάφεραν να υπηρετήσουν το τσαρικό καθεστώς έντιμα και ταυτόχρονα να υπερασπιστούν τα συμφέροντα της τοπικής κοινωνίας [15].
Luka Asatiani (1826-12/09/1901), πρώτος εκλεγμένος πολιτάρχης του Βατούμ στα χρόνια 1895-1901
Γεννήθηκε το 1826 στο χωριό Zemo Kvitiri κοντά στο Κουταΐσι. Οι γονείς του λέγονταν Νικόλαος και Αναστασία (το επίθετο της μητέρας του αγνοείται) [16]. Αποφοίτησε από 4ετή Σχολή του Κουταΐσι και ο πατέρας του ήταν πρόθυμος να στηρίξει περαιτέρω τις σπουδές του αλλά ξαφνικά πέθανε. Έτσι ο Asatiani από μικρός αναγκάστηκε να ψάχνει για δουλειά προκειμένου να βοηθήσει τη μητέρα του και τα 3 αδέλφια του. Στο Κουταΐσι και στην Τιφλίδα δεν βρήκε τίποτα. Στη συνέχεια κάποιος (συγγενής ή φίλος) τον συμβούλεψε να ψάξει για δουλειά στο Μπακού, όπου και τον βοήθησε να διοριστεί σαν γραφέας στο δικαστήριο του Όμπλαστ του Μπακού. Στη συνέχεια ως έμπειρος δικαστικός υπάλληλος και άνθρωπος προικισμένος με πολλά χαρίσματα έγινε περιζήτητος. Έτσι, δεν άργησε να μετατεθεί στη γενέτειρά του, το Κουταΐσι, όπου και αναβαθμίστηκε ως μέλος του δικαστηρίου. Το γεγονός ότι πολλοί υπάλληλοι δωροδοκούνταν και αδικούσαν απλούς ανθρώπους τον ανάγκασε να ψάχνει ξανά για δουλειά, με αποτέλεσμα να διοριστεί στη διοίκηση του Κυβερνείου του Ερεβάν σε αρκετά υψηλό πόστο. Όμως, εδώ τον περίμενε ακόμα μεγαλύτερη απογοήτευση: εκμετάλλευση απλών ανθρώπων, αδικία και δωροδοκίες που δεν είχαν όρια. Αυτό ανάγκασε τις αρχές να διεξάγουν ειδική έρευνα, με αποτέλεσμα να καταδικαστούν όλοι οι υπάλληλοι. Ο μοναδικός που δεν είχε κανένα αδίκημα εις βάρος του ήταν ο Asatiani [17]. Ο έντιμος χαρακτήρας του δεν παρέμεινε απαρατήρητος ή χωρίς εκτίμηση. Τον μετέφεραν και πάλι στο Κουταΐσι στο Συμβούλιο της πόλης όπου και παρέμεινε πριν εκλεγεί πολιτάρχης . Ο D. Kldiashvili τον χαρακτηρίζει ως άτομο που κατέχει «σπουδαίες γνώσεις και μεγάλη εμπειρία, με ωραίο λόγο, μετρημένο με επιβλητική εμφάνιση. Άφηνε παντού και πάντα εξαιρετική εντύπωση» [18]. Σε λίγα χρόνια ο Asatiani είχε καταφέρει ως αψεγάδιαστος διοικητικός υπάλληλος (πράγμα σπάνιο ειδικά στις επαρχίες της ρωσικής αυτοκρατορίας) να χαίρει μεγάλης εκτίμησης στην τότε γεωργιανή ελίτ, έχοντας πολλούς φίλους ανάμεσα στους εκπροσώπους της.
Το 1878 ο Asatiani εκλέχτηκε πολιτάρχης του Κουταΐσι. Σε όλη τη μακρόχρονη θητεία του είχε ως προτεραιότητα την υπεράσπιση απλών ανθρώπων και των γεωργιανών εθνικών συμφερόντων. Είχε έρθει σε ρήξη με πολλούς υψηλά ισταμένους συμπεριλαμβανομένου και του προϊστάμενου της Καυκάσιας Διοίκησης (Главноначальствующий Кавказской администрации) στα χρόνια 1882-1890 τον A. M. Dondukov-Korsakov (1820-1893) [19]. Ωστόσο, σαν άνθρωπος ήταν τόσο καθαρός που τον εκτιμούσαν στις αρχές [20]. Το Κουταΐσι στη διάρκεια της μακρόχρονης θητείας του έγινε πόλη με ευρωπαϊκό αέρα [21].
Ο Asatiani στο Βατούμ πραγματοποίησε μερικές σημαντικές μεταρρυθμίσεις [22], κυρίως ως προς την υγειονομική οργάνωση της πόλης που δεν είχαν καταφέρει σε πολλές πιο παλαιές και μεγάλες πόλεις της αυτοκρατορίας. Το πιο σημαντικό ήταν ότι εξασφαλιζόταν η καθαριότητα στην πόλη και η μεταφορά των απορριμμάτων πραγματοποιούνταν με έξοδα της πόλης δημιουργώντας ειδικούς ομίλους (Artel) και αγοράζοντας ειδικά μεταφορικά μέσα. Καταργήθηκε επίσης ο φόρος για απολύμανση της πόλης. Αντ’ αυτού καθιερώθηκε η εκπαίδευση του πληθυσμού ως προς τα θέματα δημόσιας υγιεινής. Ουσιαστικά ήταν η πρώτη οργανωμένη προσπάθεια για την δημιουργία και στήριξη των υγειονομικών συνηθειών του πληθυσμού [23]. Ανάμεσα στα πολύ χρήσιμα έργα που διεξάχθηκαν επί της θητείας του αναμφισβήτητα είναι η μεγάλη ανοικοδόμηση της πόλης [24].
Στις 07/01/1899 στο Βατούμ διεξήχθηκαν καινούριες εκλογές της πόλης. Ο L. Asatiani εκλέχτηκε εκ νέου ως πολιτάρχης της πόλης. Όμως, στις 09/11/1901 πέθανε αιφνίδια και προκάλεσε μεγάλο πένθος στην τοπική κοινωνία. Η σωρός του Asatiani μεταφέρθηκε στην ιδιαίτερη του πατρίδα του, στο Κουταΐσι. Η θητεία του έληγε έναν χρόνο αργότερα. Οι καινούριες εκλογές διεξήχθηκαν στις 17/01/1902. Ως καινούριος πολιτάρχης εκλέχτηκε ο Γεωργιανός πρίγκιπας I. Z. Andronikashvili (ი. ზ. ანდრონიკაშვილი).
Δεύτερος εκλεγμένος πολιτάρχης του Βατούμ πρίγκιπας I. Z. Andronikashvili στα χρόνια 1902-1916
Ο δεύτερος εκλεγμένος πολιτάρχης του Βατούμ Ivane του Ζαχαρία Andronikashvili (10 (23). 09. 1862-11.07.1947) ήταν ένας από τους πιο διακεκριμένους αγρονόμους της εποχής του. Εκλέχτηκε πολιτάρχης [25] 5 συναπτά έτη [26]. Το 1887 αποφοίτησε από τη Γεωργική και Δασική Ακαδημία Petrovskoe της Μόσχας (σήμερα είναι γνωστό ως K. A. Timiriazev Moscow Agricultural Academy: TSKh A, ενώ στα χρόνια 1865-1889 ονομαζόταν Petrovsko-Razumovskoe, που μέχρι το 1889 ήταν γνωστό ως the Petrovskoe Farming and Forestry Academy [27]). Το 1900 επισκέφτηκε για λόγους επαγγελματικούς τη Γαλλία, την Ιταλία και την Αλγερία [28]. Στα χρόνια 1889-1902 εργάστηκε ως γενικός εμπειρογνώμονας της Επιτροπής φυλλοξήρας του Καυκάσου και ηγείτο ειδικών αποστολών ενάντια της φυλλοξήρας στη Γεωργία και στον Βόρειο Καύκασο. Διακρίθηκε και ως ερευνητής καθώς υπήρξε συντάκτης του επιστημονικού περιοδικού Αμπέλι και οίνος („ვაზი და ღვინო“). Επίσης, το 1921 ίδρυσε το περιοδικό „სოფლის მეურნე“ (Γεωργός του χωριού). Είχε διοργανώσει διάφορες επιστημονικές γεωργικές εκθέσεις στη Μόσχα στα σοβιετικά πλέον χρόνια [29].
Το 1902, δηλ. μόλις εκλέχτηκε πολιτάρχης του Βατούμ, ο Andronikashvili άρχισε να εργάζεται σκληρά και υπεύθυνα: «από το πρωί μέχρι το βράδυ κατεύθυνα τις υποθέσεις της αυτοδιοίκησης και τη νύχτα διάβαζα τη σχετική νομοθεσία» [30]. Στα χρόνια της θητείας του ως πολιτάρχης του Βατούμ ολοκληρώθηκαν διάφορα σημαντικά έργα που έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στην ανάπτυξη της πόλης. Ο ίδιος κάνει έναν απολογισμό και πιο συγκεκριμένα αναφέρει στα απομνημονεύματά του, η «Εξομολόγησή μου», τα σημαντικότερα έργα που ξεκίνησαν ή ολοκληρώθηκαν στη διάρκεια της θητείας του [31]:
1) Κατασκευάστηκε καινούριο υδραγωγείο πόσιμου νερού (από 40 χιλιάδες κυβικά μέτρα νερού αυξήθηκε στα 600 χιλιάδες), 2) συνεχίστηκε πιο εντατικά η διαδικασία της αποξήρανσης των βάλτων στις γύρω περιοχές του Βατούμ. 3) Ξεκίνησε οργανωμένη καταπολέμηση της ελονοσίας και του εντόμου που την μετέφερε. 4) Χτίστηκαν γυμνάσια θηλέων και αρρένων. 5) Ο σταθμός ηλεκτροδότησης που μέχρι τότε είχε ισχύ 120 αλόγων μετατράπηκε σε ισχύ 300 αλόγων. 6) Ανακαινίστηκε και μεγάλωσε το κτίριο νοσοκομείου που από 40 κλίνες απέκτησε 120. 7) Δημιουργήθηκε η πυροσβεστική ομάδα της πόλης και εξοπλίστηκε πλήρως με καινούργια μηχανήματα. 8) Αποφασίστηκε να εγκατασταθεί καινούριος υδραυλικός σταθμός. Για τον σκοπό αυτό κάλεσαν τον γνωστό μηχανικό-υδραυλικό από την Αγία Πετρούπολη, τον Boris Alexandrovich Bakhmetiev (1880-1951) (Борис Александрович Бахметьев [32]). 9) Μελετήθηκε και τέθηκε ζήτημα στις αρχές για την κατασκευή ελεύθερου λιμανιού στο λιμάνι του Βατούμ. 10) Μελετήθηκε και αποφασίστηκε με έξοδα της πόλης να κατασκευαστεί η σιδηροδρομική γραμμή Βατούμ-Καρς. 11). Ξεκίνησε η επιστημονική μελέτη της παραλιακής ζώνης της πόλης. 12) Μελετήθηκε εξ ολοκλήρου το σύστημα της αποχέτευσης και ο τρόπος του βιολογικού καθαρισμού των νερών της αποχέτευσης. 13) Μελετήθηκε το σύστημα της κατασκευής του τραμ. 14) Ξεκίνησε φύτευση του βοτανικού πάρκου στο Mtsvane Kontskhi [33]. 15) Στους κεντρικούς δρόμους άρχισαν να φυτεύουν υποτροπικά φυτά. 16) Ξεκίνησαν και εν μέρει ολοκληρώθηκαν οι εργασίες για την επέκταση του βοτανικού πάρκου και του boulevard. 17) Μεσολάβησε και πέτυχε τη θεσμοθέτηση του ειδικού φόρου από εξαγωγές, ένα ποσοστό που θα προοριζόταν αποκλειστικά για τις ανάγκες της πόλης. 18) Με πρωτοβουλία, επιμέλεια και εισήγησή του τυπώθηκε με έξοδα της πόλης ο επετειακός τόμος για την πόλη [34].
Εξαιρετικά δραστήριος ο Andronikashvili επισκεπτόταν συχνά την Τιφλίδα για να συναντιέται αυτοπροσώπως με τον Τοποτηρητή του Καυκάσου και οι συναντήσεις αυτές καταγράφονταν και στον τοπικό τύπο [35].
Η θητεία του Andronikashvili ως πολιτάρχη της πόλης έληγε το 1920 αλλά το 1916 παραιτήθηκε και μεταφέρθηκε στην Τιφλίδα για οικονομικούς λόγους. Ο μισθός του πολιτάρχη , που πρώτα ανερχόταν σε 5 χιλιάδες ρούβλια το μήνα και στη συνέχεια αυξήθηκε στα 8 χιλιάδες, δεν έφτανε για τη συντήρηση της πενταμελούς οικογένειάας του [36]. Εκείνη την περίοδο τον κάλεσε ο γνωστός Γεωργιανός έμπορος ονόματι A. M. Khoshtaria (1887-1932) να εργαστεί στην εταιρεία του και ο Andronikashvili δέχτηκε [37]. Προσφώνησε λόγο στην τελευταία σύσκεψη του Συμβουλίου της πόλης στις 22/03/1916, όπου υπογραμμίζει τους οικονομικούς λόγους που τον αναγκάζουν να παραιτηθεί από το πόστο αυτό [38].
Υπάρχει ένα έγγραφο (23/11/1916) για την απόδοση στον I. Andronikashvili της τιμής του «επίτιμου δημότη» του Βατούμ. Το ενέκρινε και το υπέγραψε ο ίδιος ο τελευταίος αυτοκράτορας Νικόλαος Β΄ (1894-1917). Το έγγραφο φέρνει το ιδιόχειρο σημείωμά του «το εγκρίνω» [39]. Η σύζυγός του Lida Nikolaevna Plescheva-Muratova (Лида Николаевна Плещева-Муратова (1861 -1953), είχε φιλανθρωπικό έργο και στήριζε τις νοσοκόμες στον Πρώτο ΠΠ[40].
Ο Andronikashvili αντικαταστάθηκε από τον E. Krinitsky (Darakhvelidze) [41]. Μετά την επανάσταση του Φεβρουαρίου του 1917 ο E. Krinitsky διορίστηκε ως Επίτροπος του Όμπλαστ του Βατούμ και κατάφερε να διατηρήσει την τάξη στο Βατούμ. Πότε ακριβώς μεταφέρθηκε στη θέση αυτή μάς είναι άγνωστο, καθώς στις 01/04/1917 σε ένα επίσημο έγγραφο ακόμα αναφέρεται ως Πολιτάρχης της πόλης [42]. Στη συνέχεια ο πολιτάρχης της πόλης ήταν ο V. Sabakhtarishvili (στα γεωργιανά ვ. საბახტარიშვილი) [43].
[1] Είναι δύσκολο να δοθούν πληροφορίες για την καταγωγή του. Στην ιστοσελίδα ρωσικών οικογενειακών δένδρων δεν μπορεί να ταυτιστεί με κανένα πρόσωπο και καμία οικογένεια. Βλ. http://arc.familyspace.ru/catalog/gavronskij . Όπως διαπιστώνουμε, γνωρίζουμε πολύ λίγα για τη ζωή του.
[2] თ. კომახიძე, ქალაქ ბათუმის დაგეგმარებისა და განაშენიანების ისტორია [T. Komakhidze, Ιστορία σχεδιασμού και ανέγερσης διάφορων κτηρίων της πόλης του Βατούμ], 6 (βιβλίο 6ο), (Βατούμ: 2000), σ. 40.
[3] დ. კლდიაშვილი, ჩემი ცხოვრების გზაზე [D. Kldiashvili, Στον δρόμο της ζωής μου], (Τιφλίδα: 1961), σ. 49.
[4] D. Kldiashvili, Στον δρόμο της ζωής μου, σ. 50.
[5] T. Komakhidze, Ιστορία σχεδιασμού και ανέγερσης,ό.π. σ. 40.
[6] Κέρδισε εκλογές οριακά, μόλις με μια ψήφο διαφορά. Από τους 36 συμβούλους πήρε 19 θετικές (λευκές) και 17 αρνητικές (μαύρες) ψήφους. Οι αντίπαλοί του ήταν ο B. Bikov και ο B. Severin (ή Severian) που πήραν 16 θετικές και 19 αρνητικές ψήφους. Εφημερίδα ივერია (Iveria), 04/02/1895, αρ. 26, σ. 3. Ο I. Bikov, το μέλος του Συμβουλίου της πόλης στις εκλογές του 1892 (βλ. λεπτομέρειες για αυτόν στο λήμμα «Συμβούλια της πόλης»), ήταν υποψήφιος των Ρώσων και ο Severian των Αρμενίων. მ. სიორიძე, „საქალაქო თვითმმართველობის შექმნა ბათუმში“, [M. Sioridze, «Δημιουργία της αυτοδιοίκησης στο Βατούμ»], στο ნარკვევები ბათუმის ისტორიიდან [Δοκίμια για την ιστορία του Βατούμ], (Τιφλίδα: 2011), σ. 218.
[7] თ. კომახიძე, ბათუმის ამაგდარნი [T. Komakhidze, Σημαντικοί άνθρωποι του Βατούμ], (Βατούμ: 1993), σ. 7.
[8] D. Kldiashvili, Στον δρόμο της ζωής μου, σ. 50.
[9] Αν και στο κείμενο δεν διευκρινίζεται γιατί είχε αυτός ο Μπενλής μεγάλο κύρος και τι ακριβώς έκανε.
[10] Ήταν βοηθός του προϊστάμενου της διοίκησης του Όκρουγκ του Βατούμ. Кавказский Календарь на 1884 год [Ημερολόγιο του Καυκάσου για το έτος 1884], издан Кавказским Статистическим Комитетом [Εκδόθηκε από τη Στατιστική Επιτροπή του Καυκάσου], (Τιφλίδα: 1883), Παράρτημα Δ΄ Адресс-Календарь «Οδηγός-Ημερολόγιο», σ. 35.
[11] Kldiashvili, Στον δρόμο της ζωής μου, σ. 69-70.
[12] Ο συγγραφέας περιγράφει με συγκινητικές λεπτομέρειες τη συνάντηση και τον διάλογο μαζί του D. Kldiashvili, Στον δρόμο της ζωής μου, σ. 70-71.
[13] თ. კომახიძე, ქალაქ ბათუმის განათლებისა და კულტურის ისტორიის საკითხები [T. Komakhidze, Θέματα της ιστορίας της παιδείας και του πολιτισμού της πόλης του Βατούμ], 1 (βιβλίο 1ο), (Βατούμ: 1996), σ. 82. Η ανοιχτή υποστήριξη του Ilia Chavchavadze βοήθησε κυρίως «παίρνοντας» τις ψήφους των αναποφάσιστων υπέρ του Asatiani. მ. სიორიძე [M. Sioridze], „საქალაქო თვითმმართველობის შექმნა ბათუმში“, σ. 218
[14] D. Kldiashvili, Στον δρόμο της ζωής μου, σ. 71.
[15] მ. ძიძიშვილი, „ლუკა ასათიანი“ [M. Dzidzishvili, «Luka Asatiani»], εφημερίδα აჭარა (Adjara), 23/01/2012, αρ. 8. Βλ. ηλεκτρονική εκδοχή της εφημερίδας στην ιστοσελίδα http://www.gazetiajara.ge/index.php?option=com_content&view=article&id=1604:2012-01-23-08-11-05&catid=137:2123--8&Itemid=189
[16]რ. სურმანიძე, ლუკა ასათიანი[R. Surmanidze, Luka Asatiani], (Τιφλίδα: 2011), σ. 59. Από το βιβλίο αυτό αντλούμε τις πληροφορίες για τη ζωή του πριν και κατά τη θητεία του στο Κουταΐσι (δηλ. για τα χρόνια 1826-1891) σ. 59-86.
[17] D. Kldiashvili, Στον δρόμο της ζωής μου, σ. 72.
[18] D. Kldiashvili, Στον δρόμο της ζωής μου, σ. 72.
[19] Βλ. σύντομες πληροφορίες για τον βίο του στα αγγλικά http://encyclopedia2.thefreedictionary.com/Dondukov-Korsakov,+Aleksandr+Mikhailovich
[20]R. Surmanidze, Luka Asatiani, σ. 67-68. Εκφώνησε συγκινητικό λόγο το 1888 υποδεχόμενος τον αυτοκράτορα Αλέξανδρο Γ΄ στο Κουταΐσι: «εμείς δεν διαθέτουμε τον καθαρό ουρανό του Βατούμ, τη φωτιά του Μπακού και το χρυσό της Τιφλίδας. Όμως εμείς διαθέτουμε καρδιά γεμάτη αγάπη και με αυτήν Σας υποδεχόμαστε». Απόσπασμα από το κείμενο R. Surmanidze, LukaAsatiani, σ. 68-69.
[21]R. Surmanidze, Luka Asatiani, σ. 69. Περαιτέρω λεπτομέρειες για τη δράση του στο Κουταΐσι βλ. σ. 69-86.
[22] Για το κάθε έργο θα μιλήσουμε παρακάτω, στα λήμματα της ενότητας «4.2. Υποδομές» και κυρίως, στα «4.2.6. Δημόσιες υπηρεσίες»).
[23]R. Surmanidze, Luka Asatiani, σ. 137-138. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η προσπάθεια που κατέβαλε για την καθιέρωση του κτηνιατρικού και υγειονομικού σταθμού το 1898 που έλεγχε αυστηρά κρέας, γαλακτοκομικά και άλλα τρόφιμα. Καθώς επίσης αύξησε τους φόρους για κάθε σφαγμένο ζώο αυξάνοντας κατά πολύ τον προϋπολογισμό της πόλης· ένα μέτρο που στην αρχή προκάλεσε την έντονη αντίδραση των ζωοτρόφων και γεωργών. R. Surmanidze, LukaAsatiani, σ. 139-140.
[24] T. Komakhidze, Σημαντικοί άνθρωποι του Βατούμ, σ. 68-69.
[25] Όπως και ο προηγούμενος πολιτάρχης , έτσι και ο Andronikashvili. Ήταν η υποψηφιότητα που προτάθηκε από τον Ilia Chavchavadze. თ. კომახიძე, ივანე ანდრონიკაშვილი [T. Komakhidze, Ivane Andronikashvili], (Βατούμ: 2003), σ. 5.
[26] Ο ίδιος υποθέτει ότι η αντικειμενικότητα και αμεροληψία ήταν εκείνα τα στοιχεία που εξασφάλισαν τη νίκη του 5 φορές. ი. ანდრონიკაშვილი, ჩემი აღსარება [Ι. Andronikashvili, Εξομολόγησή μου], στο რ. სურმანიძე, ივანე ანდრონიკაშვილი ბათუმის ქალქისთავი [R. Surmanidze,IvaneAndronkashviliπολιτάρχης του Βατούμ], (Τιφλίδα: 2010), σ. 75. Ο ίδιος στον γιορταστικό λόγο που εκφώνησε μετά την 5η εκλογή του υπογράμμισε ότι αυτό ήταν η καλύτερη αναγνώριση και επιβεβαίωση των έργων που είχε κάνει στη διάρκεια των προηγούμενων θητειών. Εφημερίδα სახალხო ფურცელი (Sakhalkho purtseli), 25/08/1915, αρ. 365, σ. 4, το υπογράφει κάποιος με ψευδώνυμο ვინმე («κάποιος»).
[27] Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα και παλαιότερα εκπαιδευτικά ιδρύματα στον κλάδο αυτό. Βλ. περισσότερες λεπτομέρειες στο http://encyclopedia2.thefreedictionary.com/Moscow+Agricultural+Academy
[28]R. Surmanidze, Ivane Andronkashvili, σ. 16.
[29] გ. თოდუა, ივანე ანდრონიკაშვილი [G. Todua, Λήμμα «Ivane Andronikashvili»], Γεωργιανή Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια τ. 1ο (1975), σ. 450.
[30] Ι. Andronikashvili, Εξομολόγησή μου, ό.π., σ. 72.
[31] Ι. Andronikashvili, Εξομολόγησή μου, ό.π., σ. 104-110.
[32] Ήταν ο πρώτος που εξέφρασε την άποψη για την κατασκευή του σταθμού στο ποτάμι Atcharistskali. Ι. Andronikashvili, Εξομολόγησή μου, σ. 139-140.
[33] Το Mtsvane Kontskhi (Green Cape) είναι μια από τις ωραιότερες παραλίες όχι μόνο στο Βατούμ αλλά σ’ όλη τη Γεωργία. Διευθυντής του πάρκου αυτού ορίστηκε, με την προσωπική επέμβαση και πρωτοβουλία του Andronikashvili, ο γνωστός καθηγητής Krasnov.
[34] თ. კომახიძე [T. Komakhidze], Σημαντικοί άνθρωποι του Βατούμ, σ. 72-73. Βλ. επίσης, რ. სურმანიძე [R. Surmanidze], Ivane Andronkashvili, σ. 21-22.
[35] Βλ. ενδεικτικά Εφημερίδα სახალხო გაზეთი (Sakhalkho gazeti), 09/10/1911, № 420, σ. 2, στην κατηγορία «Τα νέα».
[36] Ο ίδιος γράφει: «οι τράπεζες με βοηθούσαν ευχαρίστως αλλά η ζωή είχε γίνει αφόρητη. Τα μέλη του Συμβουλίου δεν ήξεραν τίποτα για την κατάστασή μου και το 1916 πάλι με επέλεξαν και μου αύξησαν τον μισθό μέχρι τα 8 χιλιάδες ρούβλια αλλά αυτό δεν βοηθούσε την κατάστασή μου. Δεν έβρισκα διέξοδο». [Ι. Andronikashvili], Εξομολόγησή μου, σ. 125.
[37] T. Komakhidze, Σημαντικοί άνθρωποι του Βατούμ, σ. 73.
[38] Το έγγραφο είναι διαθέσιμο ფ. ქარდავა, „ქალაქისთავი მაღალანაზღაურებადი სამსახურის ძიებაში“ [P. Kardava, «Πολιτάρχης αναζητώντας καλοπληρωμένη εργασία»], στο http://oldbatumi.wordpress.com/2009/11/24 (στην κατηγορία „ქალაქისთავები“ [«Πολιτάρχες »].
[39] Αν λάβουμε υπ’ όψιν μας πόσο μεγάλη ήταν η ρωσική αυτοκρατορία, αποδεικνύεται περίτρανα πόσο μεγάλη φήμη είχε ο Andronikashvili για να ασχοληθεί ο ίδιος ο αυτοκράτορας με τον πρώην πολιτάρχη μιας τόσο μικρής περιφέρειας. P. Kardava, «Πολιτάρχης αναζητώντας καλοπληρωμένη εργασία». Ο P. Kardava στο ίδιο δημοσίευμα υπογραμμίζει πόσο δύσκολο είναι να φανταστούμε σήμερα έναν εκλεγμένο πολιτάρχη, ο οποίος έχει μπροστά του μια ολόκληρη 4ετή θητεία να ολοκληρώσει, να παραιτείται για οικονομικούς λόγους και να αναζητεί άλλη δουλειά πιο καλοπληρωμένη.
[40] Ι. Andronikashvili, Εξομολόγησή μου, ό.π., σ. 139.
[41] Υπήρξε αντι-πολιτάρχης επί του Andronikashvili.
[42] ΚΚΙΑΓ, Αρχείο 2080, Κατάλογος 1, Φάκελος 544, φύλλο 4. Αναφέρεται ανάμεσα στα άτομα που παρακολούθησαν τη συνεδρίαση σχετικά με την κατασκευή του σιδηρόδρομου Βατούμ-Τραπεζούντα.
[43] Επίσημη ιστοσελίδα του Συμβουλίου του Βατούμ
http://batumicc.ge/index.php?lang=1&page=menu&top_menu=1&l_menu=9
Καθώς επίσης, M. Sioridze, «Δημιουργία της αυτοδιοίκησης στο Βατούμ», σ. 219. Η χρονολογία της θητείας των τελευταίων πολιταρχών του Βατούμ δεν έχει εξακριβωθεί.
Αναφορές
English language
Websites:
http://batumicc.ge/index.php?lang=1&page=menu&top_menu=1&l_menu=9 (Official website of Batoum’s Council)
http://encyclopedia2.thefreedictionary.com/Dondukov-Korsakov,+Aleksandr+Mikhailovich http://encyclopedia2.thefreedictionary.com/Moscow+Agricultural+Academy
http://arc.familyspace.ru/catalog/gavronskij .
http://oldbatumi.wordpress.com/2009/11/24
Archival sources:
CSHAG: Central State Historical Archive of Georgia, Archive 416, Directory 3, File 820.
CSHAG: Central State Historical Archive of Georgia, Archive 2080, Directory 1, File 544.
Newspapers:
Newspaper ივერია (Iveria), 04/02/1895, no. 26.
მ. ძიძიშვილი, „ლუკა ასათიანი“ [M. Dzidzishvili, “Luka Asatiani”], newspaper აჭარა (Adjara), 23/01/2012, no. 8. See the electronic version of the newspaper on the website http://www.gazetiajara.ge/index.php?option=com_content&view=article&id=1604:2012-01-23-08-11-05&catid=137:2123--8&Itemid=189
სახალხო გაზეთი (Sakhalkho gazeti), 09/10/1911, no. 420.
Newspaper სახალხო ფურცელი (Sakhalkho purtseli), 25/08/1915, no. 365.
Bibliography:
- ი. ანდრონიკაშვილი, ჩემი აღსარება [Ι. Andronikashvili, My confession], in რ. სურმანიძე, ივანეანდრონიკაშვილიბათუმისქალქისთავი [R. Surmanidze, Ivane Andronkashvili Urban Prefect of Batoum], (Tbilisi: 2010).
- ფ. ქარდავა , „ქალაქისთავი მაღალანაზღაურებადი სამსახურის ძიებაში“ [P. Kardava, “Urban Prefect in search of a well-paid job”], in http://oldbatumi.wordpress.com/2009/11/24 (under the category „ქალაქისთავები“ (“Urban Prefects”).
- Кавказский Календарь на 1884 год lender for the year(Caucasian Calendar for the year 1884), издан Кавказским Статистическим Комитетом (Issued by the Statistical Committee of Caucasus), (Tbilisi: 1883).
- დ. კლდიაშვილი, ჩემი ცხოვრების გზაზე, [D. Kldiashvili, The path of my life], (Tbilisi: 1961).
- თ. კომახიძე , ბათუმის ამაგდარნი [T. Komakhidze, Important people of Batoum), (Batoum: 1993).
- თ. კომახიძე, ქალაქ ბათუმის განათლებისა და კულტურის ისტორიის საკითხები [T. Komakhidze, Issues of the history of education and the culture of the city of Batoum], 1 (1st book), (Batoum: 1996).
- თ. კომახიძე, ქალაქ ბათუმის დაგეგმარებისა და განაშენიანების ისტორია [T. Komakhidze, History of design and construction of various buildings of the city of Batoum], 6 (6th book), (Batoum: 2000).
- თ. კომახიძე, ივანე ანდრონიკაშვილი [T. Komakhidze, Ivane Andronikashvili], (Batoum: 2003).
- მ. სიორიძე, „საქალაქო თვითმმართველობის შექმნა ბათუმში“, [M. Sioridze, The creation of self-administration in Batoum), in ნარკვევები ბათუმის ისტორიიდან (Essays on the history of Batoum), თბილისი (Tbilisi: 2011).
- რ. სურმანიძე, ივანეანდრონიკაშვილიბათუმისქალქისთავი [R. Surmanidze, Ivane Andronkashvili Urban Prefect of Batoum), (Tbilisi: 2010).
- რ. სურმანიძე, ლუკაასათიანი[R. Surmanidze, Luka Asatiani], (Tbilisi: 2011).
- გ. თოდუა, ივანე ანდრონიკაშვილი [G. Todua, Template “Ivane Andronikashvili”], Georgian Soviet Encyclopedia 1st vol. (1975).
Ελληνική γλώσσα (in greek language)
Websites:
http://batumicc.ge/index.php?lang=1&page=menu&top_menu=1&l_menu=9 (Επίσημη ιστοσελίδα του Συμβουλίου του Βατούμ)
http://encyclopedia2.thefreedictionary.com/Dondukov-Korsakov,+Aleksandr+Mikhailovich http://encyclopedia2.thefreedictionary.com/Moscow+Agricultural+Academy
http://arc.familyspace.ru/catalog/gavronskij .
http://oldbatumi.wordpress.com/2009/11/24
Archival sources:
ΚΚΙΑΓ: Κεντρικό Κρατικό Ιστορικό Αρχείο της Γεωργίας, Αρχείο 416, Κατάλογος 3, Φάκελος 820.
ΚΚΙΑΓ: Κεντρικό Κρατικό Ιστορικό Αρχείο της Γεωργίας, Αρχείο 2080, Κατάλογος 1, Φάκελος 544.
Εφημερίδες:
Εφημερίδα ივერია (Iveria), 04/02/1895, № 26.
მ. ძიძიშვილი, „ლუკა ასათიანი“ [M. Dzidzishvili, “Luka Asatiani”], εφημερίδα აჭარა (Adjara), 23/01/2012, № 8. Βλ. ηλεκτρονική εκδοχή της εφημερίδας στην ιστοσελίδα http://www.gazetiajara.ge/index.php?option=com_content&view=article&id=1604:2012-01-23-08-11-05&catid=137:2123--8&Itemid=189
სახალხო გაზეთი (Sakhalkho gazeti), 09/10/1911, № 420.
Εφημερίδα სახალხო ფურცელი (Sakhalkho purtseli), 25/08/1915, № 365.
Bibliography:
- ი. ანდრონიკაშვილი, ჩემი აღსარება [Ι. Andronikashvili, Εξομολόγησή μου], στο რ. სურმანიძე, ივანეანდრონიკაშვილიბათუმისქალქისთავი [R. Surmanidze,IvaneAndronkashviliπολιτάρχης του Βατούμ], (Τιφλίδα: 2010).
- ფ. ქარდავა, „ქალაქისთავი მაღალანაზღაურებადი სამსახურის ძიებაში“ [P. Kardava, «Πολιτάρχης αναζητώντας καλοπληρωμένη εργασία»], στο http://oldbatumi.wordpress.com/2009/11/24 (στην κατηγορία „ქალაქისთავები“ [«Πολιτάρχες »].
- Кавказский Календарь на 1884 год [Ημερολόγιο του Καυκάσου για το έτος 1884], издан Кавказским Статистическим Комитетом [Εκδόθηκε από τη Στατιστική Επιτροπή του Καυκάσου], (Τιφλίδα: 1883).
- დ. კლდიაშვილი, ჩემი ცხოვრების გზაზე [D. Kldiashvili, Στον δρόμο της ζωής μου], (Τιφλίδα: 1961).
- თ. კომახიძე, ბათუმის ამაგდარნი [T. Komakhidze, Σημαντικοί άνθρωποι του Βατούμ], (Βατούμ: 1993).
- თ. კომახიძე, ქალაქ ბათუმის განათლებისა და კულტურის ისტორიის საკითხები [T. Komakhidze, Θέματα της ιστορίας, της παιδείας, και του πολιτισμού της πόλης του Βατούμ], 1 (βιβλίο 1ο), (Βατούμ: 1996).
- თ. კომახიძე, ქალაქ ბათუმის დაგეგმარებისა და განაშენიანების ისტორია [T. Komakhidze, Ιστορία σχεδιασμού και ανέγερσης διάφορων κτηρίων της πόλης του Βατούμ], 6 (βιβλίο 6ο), (Βατούμ: 2000).
- თ. კომახიძე, ივანე ანდრონიკაშვილი [T. Komakhidze, Ivane Andronikashvili], (Βατούμ: 2003).
- მ. სიორიძე, „საქალაქო თვითმმართველობის შექმნა ბათუმში“, [M. Sioridze, «Δημιουργία της αυτοδιοίκησης στο Βατούμ»], στο ნარკვევები ბათუმის ისტორიიდან [Δοκίμια για την ιστορία του Βατούμ], (Τιφλίδα: 2011).
- რ. სურმანიძე, ივანეანდრონიკაშვილიბათუმისქალქისთავი [R. Surmanidze, Ivane Andronkashvili πολιτάρχηςτουΒατούμ], (Τιφλίδα: 2010).
- რ. სურმანიძე, ლუკაასათიანი[R. Surmanidze, Luka Asatiani], (Τιφλίδα: 2011).
- გ. თოდუა, ივანე ანდრონიკაშვილი [G. Todua, Λήμμα «Ivane Andronikashvili»], Γεωργιανή Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια, τ. 1ος (1975).
Επιστροφή
