Βατούμ
Κυβερνήτες
Συγγραφέας: TCHKOIDZE ΕΚΑ
Η θέση του Στρατιωτικού Κυβερνήτη του Όμπλαστ του Βατούμ καταργήθηκε το 1883. Στα 1878-1883 υπήρξαν μόνο δύο τέτοιοι στρατηγοί-κυβερνήτες.
1. Konstantin Vissarionovich Komarov (Константин Виссарионович Комаров), (1832-1912), πρώτος στρατηγός-κυβερνήτης του Βατούμ στα χρόνια 1878-1881
Ο K. Komarov, Ρώσος στρατηγός αριστοκρατικής καταγωγής, γεννήθηκε στην Γκουμπέρνια του Vitebsk (Витебская губерния) στις 05/10/1832 [1]. Έχοντας πατέρα στρατιωτικό έλαβε και ο ίδιος στρατιωτική εκπαίδευση. Τα χρόνια 1852-1854 φοίτησε στην Αυτοκρατορική Στρατιωτική Ακαδημία της Αγίας Πετρούπολης (στα ρωσικά Петербургская Императорская военная Академия). Συμμετείχε στον Κριμαϊκό πόλεμο στην περίοδο 1853-1856. Από το 1857 μεταφέρεται στον Καύκασο και στα 1859-1864 συμμετείχε στην τελευταία φάση των καυκάσιων πολέμων [2], όπου και τιμήθηκε με τα πρώτα του παράσημα [3]. Διέπρεψε ιδιαιτέρως στον τελευταίο ρωσο-τουρκικό πόλεμο (1877-1878) [4]. Ήταν αυτός που διεξήγαγε μάχες για την απελευθέρωση του Βατούμ, για το οποίο τιμήθηκε και με το ειδικό παράσημο (1ης κατηγορίας του Αγίου Stanislav (орден св. Станислава 1-й степени (1878). Την ίδια χρονιά με την απελευθέρωση του Βατούμ ορίστηκε ως στρατηγός-κυβερνήτης. Ωστόσο, σύμφωνα με τη μαρτυρία του γνωστού Πρόξενου της Βρετανίας του Sir Alfred Biliotti (1833-1915), ο Komarov δεν ήταν στον ρωσικό στρατό κατά την πρώτη είσοδό του στο Βατούμ [5]. Εκεί έφτασε λίγο αργότερα και συγκεκριμένα, στις 30 Αυγούστου [6]. O K. Komarov, στη διάρκεια της παραμονής του στο Βατούμ, δεν επέδειξε ιδιαίτερα φιλική διάθεση προς τον τοπικό πληθυσμό [7]. Κατέβαλε ιδιαίτερες προσπάθειες για να εγκαταστήσει τους μη-Γεωργιανούς, Ρώσους κατά προτίμηση, στο Βατούμ [8]. Η αντιπαράθεση ανάμεσα στον τοπικό πληθυσμό και τις στρατιωτικές αρχές μεγάλωνε ολοένα και περισσότερο και γινόταν επικίνδυνη. Για τη διαλεύκανση της υπόθεσης ήδη από το 1881 είχε σταλεί ειδική επιτροπή από τον Τοποτηρητή του Καυκάσου η οποία παρέμεινε στο Βατούμ για 7 μέρες και επιβεβαίωσε την απαράδεκτη συμπεριφορά των υπαλλήλων προς τους ντόπιους [9]. Η εχθρική διάθεση του K. Komarov προς τον τοπικό πληθυσμό και ο δύσκολος χαρακτήρας του ανάγκασαν τον Τοποτηρητή του Καυκάσου M. N. Romanov να τον απομακρύνει από τη θέση αυτή και να τον μεταφέρει αλλού [10]. Ωστόσο, παρόλο που υπήρχαν προβλήματα, o K. Komarov το 1881 τιμήθηκε με το παράσημο 1ης κατηγορίας της Αγίας Άννας (орден св. Анны 1-й степени) και μεταφέρθηκε στη διάθεση του αρχιστράτηγου του Καυκάσιου στρατού (главнокомандующий Кавказской армии). Πρέπει να είναι ο Komarov ο συντάκτης του εγγράφου (14/01/1881) [11] όπου με 5 λόγους τεκμηριώνει ότι ήταν ακόμα νωρίς να δοθεί στο Βατούμ η αυτοδιοίκηση της πόλης [12].
Στα επόμενα χρόνια ο K. Komarov υπήρξε στρατιωτικό στέλεχος σε διάφορα σημεία της αυτοκρατορίας. Το 1891 ορίζεται ως φρούραρχος του κάστρου της Βαρσοβίας (στα ρωσικά комендант Варшавской крепости). Το 1902 τον διόρισαν μέλος της Στρατιωτικής Επιτροπής (член Военного совета). Από το 1908 διατελεί φρούραρχος του κάστρου της Αγίας Πετρούπολης (комендант Санкт-Петербургской крепости). Το 1910 ορίστηκε ως υπασπιστής του αυτοκράτορα (генерал-адъютант к Его Императорскому Величеству). Πέθανε στις 18/12/1912.
2. Alexei Michailovich Smekalov (Алексей Михайлович Смекалов(1838-1890), δεύτερος και τελευταίος στρατηγός-κυβερνήτης του Βατούμ στα χρόνια 1881-1883
Ο Smekalov έπρεπε να αναλάβει το δύσκολο έργο της προσέγγισης του τοπικού πληθυσμού, εφόσον ο προκάτοχός του δεν είχε αφήσει και τις καλύτερες εντυπώσεις. Οι αρχές όταν τον επέλεξαν για τη θέση αυτή βασίστηκαν πολύ στις θετικές πλευρές του χαρακτήρα του (εμπειρία, εξαιρετικό τακτ ως διοικητής, καλοσύνη). Στο πρόσωπό του είχαν εναποθέσει μεγάλες προσδοκίες [13]. Παρ’ όλο που ήταν Ρώσος και υψηλόβαθμο στρατιωτικό στέλεχος, γνώριζε και εκτιμούσε τον γεωργιανό πολιτισμό, πράγμα πολύ σπάνιο στη ρωσική αυτοκρατορία. Για τον λόγο αυτό ο Smekalov θεωρείται θετική παρουσία στην ιστορία του Βατούμ, για την ανάπτυξη του οποίου είχε καταβάλει αρκετές προσπάθειες. Γενικώς, τον εκτιμούσαν στη Γεωργία [14]. Ως Κυβερνήτης φαίνεται ότι είχε όλη την καλή διάθεση να προσεγγίσει και να ασχοληθεί με τα προβλήματα του τοπικού πληθυσμού [15]. Ωστόσο, η κατάσταση πλέον ήταν τόσο δύσκολη που επιβάλλονταν ριζικές αλλαγές στο διοικητικό σύστημα και όχι απλή αντικατάσταση ενός ακατάλληλου κυβερνήτη< [16].
Το 1856 αποφοίτησε από τη Στρατιωτική Σχολή (Кадетский корпус) της Μόσχας. Το 1861 τον διόρισαν στην Τιφλίδα και έτσι αναμείχθηκε ενεργά στην τελευταία φάση των Καυκάσιων πολέμων [17]. Προς το τέλος της καριέρας του απέκτησε το αξίωμα του στρατηγού-υπολοχαγού (1886).
Μετά την κατάργηση της θέσης του Στρατιωτικού Κυβερνήτη στο Βατούμ (1883) ο Smekalov μεταφέρθηκε στην ίδια θέση στο Κουταΐσι [18] (01/07/1883-11/02/1887). Πέθανε στο Vladikavkaz ή στο Grozny [19] (Βόρειος Καύκασος) το 1890. Ο Smekalov παντρεύτηκε δύο φορές (1868 και 1888), διότι το 1882 χήρεψε. Από τον πρώτο γάμο απέκτησε 4 παιδιά. Πιθανολογείται ότι οι οικογένειά του ζούσε και οι απόγονοί του εξακολουθούν να ζουν στο Grozny, την πρωτεύουσα της Τσετσενίας [20].
[1] Βλ. αναλυτικά τις λεπτομέρειες σχετικά με τη βιογραφία του στις εξής ιστοσελίδες: http://funeral-spb.ru/necropols/komendantskoe/komarov_kv/ Βλ. επίσης, http://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/347249 Επίσης, στη ρωσική wikipedia το λήμμα «Комаров, Константин Виссарионович».
[2] Αυτοί οι πόλεμοι χωρίζονται σε τρεις φάσεις: 1η φάση (1817-1829), 2η φάση (1830-1856), 3η φάση (1856-1864). Για τον ρόλο των υψηλόβαθμων Γεωργιανών στρατιωτικών στελεχών στην υποταγή των καυκάσιων φυλών βλ. А. Н. Петров, «Русская военная сила» [A. N. Petrov, «Ρωσική Στρατιωτική Ισχύς»], τ. 2ος Αυτοκρατορική Ρωσία από το 1689 μέχρι το 1891, (Μόσχα: 1892), σ. 306 και σ. 307-310.
[3] Βλ. λεπτομέρειες http://funeral-spb.ru/necropols/komendantskoe/komarov_kv/
[4] ო. თურმანიძე, „რუსული მმართველობის სისტემა და მხარის კოლონიზაცია“ [O. Turmanidze, «Το σύστημα της ρωσικής διοίκησης και ο εποικισμός της περιοχής»], στο Δοκίμια για την ιστορία της ΝΔ Γεωργίας, σ. 57. Βλ. όλες τις λεπτομέρειες (χρονολογικές και στρατιωτικές) για τον ρόλο του στον πόλεμο αυτό http://funeral-spb.ru/necropols/komendantskoe/komarov_kv/ Για τα κατορθώματά του τον αποκαλούσαν ως «ήρωα του Καρς» http://funeral-spb.ru/necropols/komendantskoe/komarov_kv/
[5] ფ. ქარდავა, „ბათუმი ხელიდან ხელში - ბრიტანული არქივებიდან“ [P. Kardava, «Το Βατούμ σε διάφορα χέρια»], διαθέσιμο στα γεωργιανά στο http://oldbatumi.wordpress.com (στην κατηγορία «Από τα βρετανικά αρχεία»)
[6] ს. მესხი, წერილები აჭარაზე [S. Meskhi, Δημοσιεύματα για την Ατζαρία], რ. სურმანიძე [R. Surmanidze, επιμ.-σχόλια-παρατηρήσεις-ευρετήρια], (Βατούμ: 2000), σ. 126.
[7] Εξέφρασε τη γενική διάθεση της επίσημης Ρωσίας που θεωρούσε τον τοπικό πληθυσμό «βάρβαρους και φανατικούς». O. Turmanidze, «Το σύστημα της ρωσικής διοίκησης», ό.π., 62.
[8] O. Turmanidze, «Το σύστημα της ρωσικής διοίκησης», ό.π. σ. 59.
[9] ვ. სიჭინავა, ბათუმის ისტორიიდან (რუსეთთან შეერთება და სოციალურ-ეკონომიური განვითარება 1878-1907 წლებში) [V. Sitchinava, Από την ιστορία του Βατούμ (ενσωμάτωση με τη Ρωσία και κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη 1878-1907], (Βατούμ: 1958), σ. 81-82.
[10] V. Sitchinava, Από την ιστορία του Βατούμ, ό.π. σ. 82. Αν και υπάρχουν μαρτυρίες που τον παρουσιάζουν ως γενναιόδωρο και δίκαιο άνθρωπο. Ο A. Frenkel, περιγράφει ένα πολύ ενδιαφέρον περιστατικό. Ο K. Komarov όχι μόνο υπερασπίστηκε με συγκινητική προθυμία μια ντόπια γυναίκα αλλά της πρόσφερε απλόχερα και βοήθεια. А. Френкель, Очерки Чурук-Су и Ватума [A. Frenkel, Δοκίμια για το Churuk-Su και Βατούμ], (Τιφλίδα: 1879), σ. 81
[11] Το έγγραφο το υπογράφει ο Στρατιωτικός Κυβερνήτης του Βατούμ χωρίς ωστόσο να αναφερθεί ονομαστικά.
[12] Ενδεικτικά θα αναφερθούμε στον 3ο λόγο που σύμφωνα με το έγγραφο είναι ο ασταθής και ποικίλος πληθυσμός που αποτελείται όχι μόνο από πολλές εθνικότητες/θρησκείες, οι οποίες αν και δεν είναι εχθρικές, σίγουρα δεν είναι και φιλικές μεταξύ τους . ΚΚΙΑΓ, Αρχείο 416, Κατάλογος 3, Φάκελος 820, φύλλα 4-6. Από το ύφος του εγγράφου είναι εμφανές ότι ο συγγραφέας δεν έτρεφε ιδιαίτερα φιλικά αισθήματα προς τους ντόπιους.
[13] ტ. კოპალეიშვილი, „საქალაქო თვითმმარველობის გამოცხადება ბათუმში 1888 წ.“ [T. Kopaleishvili «Ανακήρυξη της αυτοδιοίκησης της πόλης στο Βατούμ το 1888»], საისტორიო მაცნე (Ιστορικό μηνύτωρ) 11 (2002) ბსუ- Κρατικό Πανεπιστήμιο του Βατούμ), σ. 71.
[14]რ. მსხილაძე, „ლიბერალი გუბერნატორი“ [R. Mskhiladze, «Φιλελεύθερος Κυβερνήτης»], Εφημερίδα აჭარა (Atchara), 15-16/09/2011, № 106, διαθέσιμο στο διαδίκτυο http://gazetiajara.ge/index.php?option=com_content&view=article&id=1177:2011-09-18-15-02-17&catid=102:1516-106&Itemid=143
[15] Στο δημοσίευμά του «Βατούμ και κάτοικοι του Βατούμ», ο S. Meskhi αναφέρει ένα περιστατικό. Μόλις κατέφτασε ο Smekalov στην πόλη συγκέντρωσε την τοπική αριστοκρατία να ρωτήσει αν είναι ευχαριστημένοι οι άνθρωποι με το καινούριο καθεστώς. Ο ένας Beg απήντησε ότι όλα είναι καλά και ωραία και αν μη τι άλλο, ένα καταπληκτικό πράγμα έμαθαν από τους Ρώσους: τη λέξη «αύριο». Ο Smekalov γέλασε με την οξυδέρκεια του Beg ο οποίος ολοκλήρωσε το αστείο σχόλιό του: «παρακαλάμε τον Αλλάχ μην μάθουμε τη λέξη «μεθαύριο» στα χέρια σας». [S. Meskhi, Δημοσιεύματα για την Ατζαρία], σ. 181. Φαίνεται ότι η λέξη завтра (αύριο) είχε κουράσει και είχε εκνευρίσει γενικώς τον τοπικό πληθυσμό, «μερικοί υπάλληλοι σαν το «Πάτερ ημών» έχουν μάθει απέξω και επαναλαμβάνουν το «αύριο- αύριο». Εφημερίδα დროება (Droeba), 16/01/1882, αρ. 10, σ. 3.
[16] V. Sitchinava, Από την ιστορία του Βατούμ, σ. 82.
[17]რ. მსხილაძე [R. Mskhiladze], «Φιλελεύθερος Κυβερνήτης», εφημερίδα Atchara, 15-16/09/2011. Είναι λίγα πράγματα γνωστά για αυτόν, καθώς δεν υπάρχει κανένα λήμμα ούτε στη Γεωργιανή, αλλά ούτε και στη Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια. Κάποιες πληροφορίες αντλήσαμε από την ιστοσελίδα του ρωσικού αυτοκρατορικού στρατού http://regiment.ru/bio/S/373.htm, στην οποία ωστόσο δεν αναφέρεται τίποτα για τη δράση του στη Γεωργία. Σύμφωνα με τις πληροφορίες αυτές, ο Smekalov πριν τον διορισμό του στο Βατούμ συμμετείχε στις εκστρατείες της Ρωσικής αυτοκρατορίας στην Κεντρική Ασία το 1866 και το 1871, και στον ρωσο-τουρκικό πόλεμο του 1877-1878. Ενώ σύμφωνα με το δημοσίευμα της γεωργιανής εφημερίδας Atchara, ο Smekalov διέπρεψε στους Καυκάσιους πολέμους. რ. მსხილაძე (R. Mskhiladze), «Φιλελεύθερος Κυβερνήτης», 15-16/09/2011. Ωστόσο, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι ο Smekalov είχε δραστηριοποιηθεί ενεργά στη Γεωργία και την ευρύτερη περιοχή του Καυκάσου.
[18] O. Turmanidze «Το σύστημα της ρωσικής διοίκησης», σ. 57.
[19] Και οι δύο πόλεις στο Βόρειο Καύκασο, το Vladikavkaz αναφέρεται στο http://regiment.ru/bio/S/373.htm, ενώ το Grozny στο δημοσίευμα στην εφημερίδα Atchara, რ. მსხილაძე [R. Mskhiladze], «Φιλελεύθερος Κυβερνήτης», 15-16/09/2011.
[20] R. Mskhiladze, «Φιλελεύθερος Κυβερνήτης», εφημερίδα Atchara, 15-16/09/2011.
Αναφορές
English language
Websites:
http://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/347249
http://funeral-spb.ru/necropols/komendantskoe/komarov_kv/
http://oldbatumi.wordpress.com
http://regiment.ru/bio/S/373.htm (website of the Russian Imperial Army)
Archival sources:
CSHAG: Central State Historical Archive of Georgia, Archive 416, Directory 3, File 820.
Newpapers:
Newspaper დროება (Droeba), 16/01/1882, no 10.
Newspaper აჭარა (Atchara), 15-16/09/2011 n. 106, available in http://gazetiajara.ge/index.php?option=com_content&view=article&id=1177:2011-09-18-15-02-17&catid=102:1516-106&Itemid=143
Bibliography:
- ფ. ქარდავა, „ბათუმი ხელიდან ხელში - ბრიტანული არქივებიდან“ [P. Kardava, “Batoum in several hands”], available in Georgian in http://oldbatumi.wordpress.com (in the category from “From the British archives”).
- ტ. კოპალეიშვილი, „საქალაქო თვითმმარველობის გამოცხადება ბათუმში 1888 წ.“ [T. Kopaleishvili, “Proclamation of the self-administration of the city of Batoum in 1888], საისტორიო მაცნე (Istoricheskii vestnik) 11 (2002) ბსუ- State University of Batoum).
- ს. მესხი, წერილები აჭარაზე [S. Meskhi, Publications on Adjara], რ. სურმანიძე R. Surmanidze (ed.-comments-remarks-indexes), (Batoum: 2000).
- რ. მსხილაძე, „ლიბერალი გუბერნატორი [R. Mskhiladze, “Liberal Governor”], Newspaper აჭარა (Atchara), n. 106, 15-16 of September, 2011, available on the website http://gazetiajara.ge/index.php?option=com_content&view=article&id=1177:2011-09-18-15-02-17&catid=102:1516-106&Itemid=143
- (А. Н. Петров), (генерал-майор), «Русская военная сила» A. [N. Petrov, “Russian Military Power”], 2nd vol. “Imperial Russia from 1689 to 1891”, (Moscow: 1892).
- ვ. სიჭინავა, ბათუმის ისტორიიდან (რუსეთთან შეერთება და სოციალურ-ეკონომიური განვითარება 1878-1907 წლებში) [V. Sitchinava, From the history of Batoum’s integration with Russia and socio-economic development 1878-1907], (Batoum: 1958).
- ო. თურმანიძე, „რუსული მმართველობის სისტემა და მხარის კოლონიზაცია“ [O. Turmanidze, “The system of Russian administration and the colonization of the area”] in Essays on the history of Southwestern Georgia.
- А. Френкель, Очерки Чурук-Су и Ватума [A. Frenkel, Essays on Churuk-Su and Batoum], (Tbilisi: 1879).
Ελληνική γλώσσα (in greek language)
Websites:
http://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/347249
http://funeral-spb.ru/necropols/komendantskoe/komarov_kv/
http://oldbatumi.wordpress.com
http://regiment.ru/bio/S/373.htm (ιστοσελίδα του ρωσικού αυτοκρατορικού στρατού)
Archival sources:
ΚΚΙΑΓ: Κεντρικό Κρατικό Ιστορικό Αρχείο της Γεωργίας, Αρχείο 416, Κατάλογος 3, Φάκελος 820.
Εφημερίδες:
Εφημερίδα დროება (Droeba), 16/01/1882, # 10.
Εφημερίδα აჭარა (Atchara), 15-16/09/2011 αρ. 106, διαθέσιμο στο http://gazetiajara.ge/index.php?option=com_content&view=article&id=1177:2011-09-18-15-02-17&catid=102:1516-106&Itemid=143
Bibliography:
- ფ. ქარდავა, „ბათუმი ხელიდან ხელში - ბრიტანული არქივებიდან“ [P. Kardava, «Το Βατούμ σε διάφορα χέρια»], διαθέσιμο στα γεωργιανά στο http://oldbatumi.wordpress.com (στην κατηγορία «Από τα βρετανικά αρχεία»).
- ტ. კოპალეიშვილი, „საქალაქო თვითმმარველობის გამოცხადება ბათუმში 1888 წ.“ [T. Kopaleishvili, «Ανακήρυξη της αυτοδιοίκησης της πόλης στο Βατούμ το 1888»], საისტორიო მაცნე (Ιστορικό μηνύτωρ) 11 (2002) ბსუ- Κρατικό Πανεπιστήμιο του Βατούμ).
- ს. მესხი, წერილები აჭარაზე [S. Meskhi, Δημοσιεύματα για την Ατζαρία], რ. სურმანიძე [R. Surmanidze επιμ.-σχόλια-παρατηρήσεις-ευρετήρια], (Βατούμ: 2000).
- რ. მსხილაძე, „ლიბერალი გუბერნატორი“ [R. Mskhiladze, «Φιλελεύθερος Κυβερνήτης»], Εφημερίδα აჭარა (Atchara),αρ. 106, 15-16 Σεπτεμβρίου, 2011, διαθέσιμο στο διαδίκτυο http://gazetiajara.ge/index.php?option=com_content&view=article&id=1177:2011-09-18-15-02-17&catid=102:1516-106&Itemid=143
- A. N. Petrov, (генерал-майор), «Русская военная сила» [А. Н. Петров, «Ρωσική Στρατιωτική Ισχύς»], τ. 2ος «Αυτοκρατορική Ρωσία από το 1689 μέχρι το 1891», (Μόσχα: 1892).
- ვ. სიჭინავა, ბათუმის ისტორიიდან (რუსეთთან შეერთება და სოციალურ-ეკონომიური განვითარება 1878-1907 წლებში) [V. Sitchinava, Από την ιστορία του Βατούμ (ενσωμάτωση με τη Ρωσία και κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη 1878-1907], (Βατούμ: 1958).
- ო. თურმანიძე, „რუსული მმართველობის სისტემა და მხარის კოლონიზაცია“ [O. Turmanidze, «Το σύστημα της ρωσικής διοίκησης και ο εποικισμός της περιοχής»], στο Δοκίμια για την ιστορία της ΝΔ Γεωργίας.
- А. Френкель, Очерки Чурук-Су и Ватума [A. Frenkel, Δοκίμια για το Churuk-Su και Βατούμ], (Τιφλίδα: 1879).
Επιστροφή
